စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း အခြံသက္သက္ ျဖစ္လာမလား

ျမန္မာႏိုင္ငံက ယခုႏွစ္အတြင္း စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေတာ့မည္ျဖစ္ၿပီး လာမည့္ ႏိုဝင္ ဘာလ မတိုင္ခင္တြင္ အၿပီးသတ္ရန္ လုပ္ေဆာင္လ်က္ ရွိသည္။ အရင္းအႏွီးေဈးကြက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္လာသည့္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းကို ျမန္မာ့စီးပြားေရးဘဏ္က ၅၁ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ တိုက်ိဳ စေတာ့အိပ္ ခ်ိန္း က ၁၈ ဒသမ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ ဂ်ပန္ဒိုင္ ဝါသုေတသနက ၃၀ဒသမ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ထည့္ဝင္လုပ္ေဆာင္ ရန္ ၿပီးခဲ့သည့္ ဒီဇင္ဘာလအတြင္းက လက္မွတ္ ထိုးခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။
စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း ေဈးကြက္ဆိုသည္ႏွင့္ ယင္း ေဈးကြက္တခု ပီျပင္စြာ ေပၚေပါက္ လာေရးတြင္ က႑မ်ားစြာ က ပါဝင္ပတ္သက္ၾကရမည္ ျဖစ္သည္။ စေတာ့အိပ္ ခ်ိန္းတြင္ စာရင္းဝင္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစား၍ အစုရွယ္ယာ မ်ားကို ေရာင္းခ်ၾကမည့္ listed အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီမ်ား၏ အခန္းက႑၊ အဆိုပါ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီတို႔၏ အစုရွယ္ယာ မ်ားကို ဝယ္ယူ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလိုသူမ်ား လက္သို႔ေရာက္ရန္ ၾကားခံ ေဆာင္ရြက္ေပးရ မည္ျဖစ္ေသာ ဝန္ေဆာင္မႈ ကုမၸဏီ မ်ား၏ အခန္းက႑၊ ယင္းဝန္ေဆာင္မႈ ကုမၸဏီမ်ား ႏွင့္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း ကိုပါ ႀကီးၾကပ္ရမည္ျဖစ္ေသာ၊ လိုင္စင္ခ်ေပးခြင့္ ရွိေသာ ေငြေခ်းသက္ေသခံ လက္မွတ္ ႀကီးၾကပ္ေရးေကာ္ မရွင္ (Stock Exchange Commission ) ၏ အခန္းက႑ စသည့္ က႑မ်ားစြာက အခ်ိတ္အဆက္မိမိ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ၾကရမည္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္  Stock Exchange Commission (SEC) ဖြဲ႕စည္းျခင္း အပါအဝင္ စေတာ့ေဈးကြက္ကို ပံုေဖာ္ျခင္း ကနဦး အေျခခံျဖစ္ေသာ ေငြေၾကးသက္ေသခံလက္မွတ္ လဲလွယ္ေရာင္းဝယ္ေရး ဥပေဒႏွင့္ နည္းဥပေဒတို႔လည္း ထြက္ေပၚၿပီး ျဖစ္ရမည္။

လက္ရွိ အေျခအေနတြင္ ဥပေဒျပ႒ာန္းၿပီး ျဖစ္ၿပီး SEC ကိုလည္း ဖြဲ႕စည္းၿပီးျဖစ္သည္။ စေတာ့ အိပ္ခ်ိန္းတြင္ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္လိုသည့္ ကုမၸဏီမ်ား လိုင္စင္ေလွ်ာက္ရာတြင္ လိုအပ္သည့္ စံႏႈန္းသတ္မွတ္ ခ်က္မ်ားလည္း ထုတ္ျပန္ၿပီး ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းတြင္ စာရင္းဝင္ကာ အစုရွယ္ယာမ်ား ေရာင္းခ်ၾကမည့္   Listed ကုမၸဏီမ်ားအတြက္ စံႏႈန္းသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို အတည္ျပဳထုတ္ျပန္ေသးျခင္း မရွိေသးပါ။

အၾကမ္းဖ်င္းသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားတြင္ အဆိုပါ  Listed ကုမၸဏီမ်ားမွာ အျမတ္ေငြ အနည္းဆံုး ၂ ႏွစ္ဆက္တိုက္ ရရွိထားေသာ ကုမၸဏီ ျဖစ္ျခင္း၊ အနည္းဆံုး ထည့္ဝင္ရင္းႏွီးေငြက်ပ္ သန္း ၅၀ဝ ထည့္ဝင္ၿပီး ကုမၸဏီျဖစ္ျခင္း၊ အနည္းဆံုး ရွယ္ယာရွင္ အေရအတြက္ ၁၀ဝ ရွိရမည္စေသာ အခ်က္မ်ား ႏွင့္ အျခားစံသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ပါရွိသည္ကို ေတြ႕ရ သည္။ လတ္တေလာအေျခအေနတြင္ စံႏႈန္း သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းသို႔ ဝင္ရန္ အလား အလာရွိသည့္ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီ ၁၀ ခုနီးပါးရွိၿပီး ၂ ခု ၃ ခုႏွင့္လည္း စတင္သြားႏိုင္ေၾကာင္း ဘ႑ာ ေရးဝန္ႀကီးဌာန ဒုတိယဝန္ႀကီး ေဒါက္တာ ေမာင္ ေမာင္သိမ္းက ေျပာဆိုထားသည္။

ယင္းသို႔ စေတာ့ေဈးကြက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မႈကို အခန္းက႑အလိုက္ လုပ္ေဆာင္ေနၿပီး လက္ေတြ႕ စတင္ခ်ိန္ ေရာက္သြားခဲ့ၿပီဆိုလွ်င္ အမွန္ တကယ္ အေရးအႀကီးဆံုး စိန္ေခၚမႈတခုက ႀကိဳႏွင့္ ေနမည္ျဖစ္ သည္။ ယင္းမွာ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းလည္းရွိ၊ Listed ကုမၸဏီလည္းရွိ၊ ဝန္ေဆာင္မႈ ကုမၸဏီမ်ား လည္းရွိပါလ်က္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူ၏ အခန္းက႑ မရွိ၊ အစုရွယ္ယာမ်ား အေရာင္းအဝယ္ မရွိပဲ အခြံ သက္သက္ ေျခာက္ကပ္ ကပ္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း မျဖစ္ ဖို႔ဆိုသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။

“အိပ္ခ်ိန္းေထာင္ထားၿပီး အေရာင္းအဝယ္ မျဖစ္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္သြားႏိုင္တာပဲ။ အခု လာအိုတို႔ ကေမၻာဒီး ယားတို႔မွာ အဲဒီလို ျဖစ္ေနတာပဲေလ။ ဒါေၾကာင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူက လိုပါတယ္” ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တခု တည္းသာ ရွိေသးသည့္ ေငြေခ်း သက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား အေရာင္းအဝယ္ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ေပးေနေသာ MSEC ကုမၸဏီ မွ တာဝန္ရွိသူ တဦးက ေျပာသည္။

ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူ၏ အခန္းက႑မွာ စေတာ့ ေဈးကြက္တြင္ အလြန္အေရးပါသည့္ အေနအထား ျဖစ္သည္ ။ ျပည္တြင္း ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ား အပိုင္းတြင္ အိမ္ၿခံေျမ၊ ေရႊ ႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားေငြတို႔တြင္သာ အမ်ားဆံုး ျမႇဳပ္ႏွံေနၾက သည့္ တခ်ိန္တြင္ စေတာ့ေဈးကြက္ ေပၚလာပါက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေရြ႕တခုျဖစ္လာႏိုင္သည္ဟု ေျပာၾက သူမ်ား လည္း ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ Listed ကုမၸဏီ အနည္းအက်ဥ္းႏွင့္ ဦးစြာ စတင္ပါက ရွယ္ယာ ဝယ္ယူ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ လိုသူမ်ား ဘက္မွ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ အင္မတန္ နည္းပါးသြားမည္။ ဝယ္ယူသူ နည္းေသာ စေတာ့ေဈး ကြက္မွာ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔မျဖစ္ပါက သို႔မဟုတ္ ေရြးခ်ယ္စရာ နည္းပါးေနပါက အလုပ္မျဖစ္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ား ရွိလာႏိုင္သည္။

ထိုအေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး စေတာ့ ေဈးကြက္ အေတြ႕အႀကံဳရွိသူ Thura Swiss ကုမၸဏီ အမႈေဆာင္ အရာရွိခ်ဳပ္ ေဒါက္တာေအာင္ သူရက “အစပိုင္းမွာ ရင္းႏွီးခ်င္တဲ့သူတေယာက္ အေနနဲ႔  listed ကုမၸဏီ ၃ ခုေလာက္ဆိုေတာ့ သူ႔အတြက္ ေရြးဖို႔က လြယ္ခ်င္မွ လြယ္မွာ။ ဥပမာ အဲ့ဒီ ၃ ခုလံုးက ေကာင္းခ်င္မွ လည္း ေကာင္းမွာေပါ့။ ႀကိဳက္ခ်င္မွလည္း ႀကိဳက္မွာ။ ေလာေလာဆယ္က ေရြးစရာ မရွိေသးဘူး။ စစခ်င္းကေတာ့ အေရာင္း အဝယ္က ပါးမွာပါပဲ။ သေဘာကို နားမလည္ေသးတဲ့ အခ်ိန္၊ listed ကုမၸဏီေတြ ကလည္း မ်ားမ်ားမရွိ ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ အေရာင္းအဝယ္ပါးမွာပါ” ဟု သံုးသပ္ေျပာဆိုသည္။

ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္၍ လည္း ၎က “ကိုယ္ကစၿပီး ပထမဆံုး ရင္းႏွီးမယ္ဆို ကိုယ္ဘယ္ေလာက္ထိ နားလည္ထားလဲ။ ရွယ္ယာ ဝယ္တာမ်ိဳးက ေျမဝယ္သလိုမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ္ ျမႇဳပ္ႏွံမယ့္ကုမၸဏီ ေကာင္းလား၊ မေကာင္းလား အေျခအေနေတြ ပါလာတယ္ေပါ့။ ေျပာရရင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ပိုခက္တာေပါ့။ လံုးဝမေလ့လာဘဲနဲ႔ ရင္းႏွီးဖို႔ ေတာ့ မလြယ္ဘူး” ဟု ေျပာသည္။

စေတာ့ ေဈးကြက္ အေလ့အထ၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အေလ့အက်င့္ႏွင့္မ်ားစြာ အလွမ္းေဝးခဲ့ေသာ ျမန္မာႏိုင္ ငံမွ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီမ်ားသည္ listed ျဖစ္ၿပီး စေတာ့တြင္ ရွယ္ယာမ်ား ေရာင္းခ် သည့္အခါ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရမည့္ သူမ်ားဘက္မွ စဥ္းစားရမည့္ အခ်က္မ်ားစြာ ရွိေနပါလိပ္မည္။ ထိုအေျခ အေနမွာ listed ကုမၸဏီမ်ား၏ စံႏႈန္းအရည္ အခ်င္းကို သတ္မွတ္ေပးသည့္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းႏွင့္ တိုက္႐ိုက္သက္ဆိုင္သလို ထိန္းေက်ာင္း သည့္ အဖြဲ႕ အစည္း SEC  ႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ပါသည္။

ယင္းအပိုင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ စေတာ့ ေဈးကြက္ ေရးရာ ေလ့လာေနသူတဦးက “ SEC ဆိုတာက အမ်ား ျပည္သူအက်ိဳးကို ၾကည့္ရမယ္။ ကုမၸဏီ အက်ိဳးကို မၾကည့္ရဘူး။ ဝင္ေရာက္ ရင္းႏွီးတဲ့အခါမွာ ကုမၸဏီက ေလ်ာ့ေလ်ာ့ရဲရဲ လုပ္ထားၿပီးေတာ့ အမ်ားျပည္သူက ဆံုး႐ံႈးသြားမယ္ဆို မျဖစ္ဘူးေလ။ (invester protection) ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူကို အကာ အကြယ္ေပးမႈ ဆိုတာရွိတယ္။ ဒါ SEC ကလုပ္ရမွာ” ဟု ေျပာသည္။

စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း ေဈးကြက္ ပီျပင္စြာ လည္ပတ္ ႏိုင္ေရးတြင္ လက္တေလာ လိုင္စင္ခ်ေပးရန္ ေခၚ ထားသည့္ ဝန္ေဆာင္မႈကုမၸဏီမ်ား၏ အခန္းက႑ကလည္း မရွိမျဖစ္ အေရးပါပါသည္။

လက္ရွိတြင္ Underwriter ဟုေခၚသည့္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းတြင္ ပါဝင္ေသာ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီႀကီးမ်ား၏  ေရာင္း ခ်လိုေသာ အစုရွယ္ယာပမာဏကို တာဝန္ယူျဖန္႔ေပးသည့္ ကုမၸဏီလိုင္စင္၊  Dealer ဟုေခၚသည့္ ဝယ္ေရာင္း ၂ ခု စလံုးလုပ္ကိုင္သည့္ ကုမၸဏီလိုင္စင္၊ Broker  ဟုေခၚသည့္ ပြဲစား ကုမၸဏီလိုင္စင္ႏွင့္ Consultant  အႀကံေပးကုမၸဏီ လိုင္စင္တို႔ကို ခ်ေပးသြားမည္ျဖစ္ရာ အဆိုပါလုပ္ငန္း မ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံက လုပ္ကိုင္ႏိုင္သည့္ ကုမၸဏီ မရွိသျဖင့္ ႏိုင္ငံျခား ဖက္စပ္လုပ္ကိုင္ခြင့္ ျပဳထားရ သည့္ အေျခအေနျဖစ္သည္။

ထို႔ျပင္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းသို႔ စာရင္းဝင္ရန္ စံႏႈန္းမမီသည့္ ကုမၸဏီမ်ား၏  ရွယ္ယာမ်ား ေရာင္းဝယ္ျခင္း ျပဳ လုပ္ႏိုင္မည့္ ေကာင္တာေဈးကြက္ တည္ေထာင္ခြင့္ကို SEC  ခြင့္ျပဳခ်က္ရလွ်င္ လုပ္ ေဆာင္ႏိုင္မည္ဟု ဥပေဒတြင္ ပါရွိရာ ယင္းသို႔သာ ေကာင္တာေဈးကြက္ ဖြင့္ခြင့္ျပဳလိုက္ပါက စေတာ့ ေဈးကြက္မက်ယ္ျပန္႔ ပဲ ေကာင္တာေဈးကြက္သာ က်ယ္ျပန္႔သြားႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္သည္ လည္း စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းအ တြက္ စိန္ေခၚမႈတခု ျဖစ္သည္။

ထိုသို႔ေသာ အေျခအေန အမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားမွ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္း ေပၚေပါက္၍ အမွန္တကယ္သက္ဝင္ လႈပ္ရွား သည့္ ေဈးကြက္တခု ျဖစ္လာပါက ႏိုင္ငံ ၏ ေငြေၾကးတည္ၿငိမ္မႈ၊ စီးပြားေရးတည္ၿငိမ္မႈ တို႔ကိုပါ တြဲ ပါေစေၾကာင္း စီးပြားေရးပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေအာင္ကိုကိုက မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။

၎က “စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအသီးသီးက သူတို႔ ရဲ႕ စီမန္ခန္႔ခြဲမႈ ပံုသဏၭာန္ေတြ၊ ထုတ္လုပ္မႈနည္းပညာ ေတြ ၊ ေဈးကြက္ခ်ဲ႕ထြင္မႈ မဟာဗ်ဴဟာေတြ စတာေတြ ကိုၿခံဳၿပီးေတာ့မွ အစုရွယ္ယာေဈးကြက္ထဲမွာရွယ္ယာ ကိုေရာင္းၿပီး သူတို႔ရဲ႕ လိုအပ္တဲ့ အရင္းအႏွီးကို ျဖည့္ဆည္းတာေပါ့။ ဒီအပိုင္းမွ သူတို႔ စီးပြားေရး လုပ္ ငန္းေတြ အတြက္လည္း အက်ိဳးရွိတယ္။ အဲ့ဒီ ထဲမွာဝင္ေရာက္ၿပီး အစုရွယ္ယာဝယ္ယူရင္းႏွီးတဲ့ ျပည္သူေတြ အတြက္ လည္း အက်ိဳးရွိမယ္။ ႏိုင္ငံအတြက္ လည္း ဘယ္လိုအက်ိဳးရွိလည္းဆိုရင္ မလိုအပ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ မႈေတြ မလုပ္ေတာ့ဘဲနဲ႔  တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးထုတ္ကုန္ ျမင့္မားဖို႔တိုးတက္ဖို႔ကို အေထာက္ အကူျပဳမယ့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ေတြမွာရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကတဲ့အတြက္ ေငြေၾကးတည္ၿငိမ္ မႈ၊ စီးပြားေရး တည္ၿငိမ္ မႈေတြ ပိုျဖစ္ေစမယ္” ဟု ေျပာသည္။

မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းကို ျမန္မာ ႏိုင္ငံကျဖစ္ေအာင္ အၿပီးသတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေတာ့ မည္ျဖစ္သည္။ ထိုအေကာင္အထည္ေဖာ္မႈတြင္ ႀကံဳေတြ႕ရႏိုင္သည့္ အခက္အခဲမ်ားက ရွိေနေသးသလို သက္ဝင္လႈပ္ရွားမႈ မရွိေသာ၊ ရွယ္ယာ အေရာင္းအဝယ္မ်ား အနည္းအက်ဥ္းႏွင့္ အခြံသက္ သက္ ေျခာက္ ကပ္ကပ္ စေတာ့အိပ္ခ်ိန္းႀကီး ျဖစ္မျဖစ္ မေဝးေသာ အနာဂတ္ တြင္ ျမင္လာရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။

ဧရာဝတီ