ျပန္ၾကားေရး ဒု-ဝန္ႀကီးေျပာတဲ့ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္

ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာေဆြးေႏြးခန္းအစီအစဥ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ သတင္းမီဒီယာသမားေတြ ဖမ္းဆီးခံရတာ ၊ အျပစ္ေပး အေရးယူခံရတာ၊ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ပုိမ်ားလာေနတာေတြဟာ သတင္း မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ က်ဆင္းသြားတာမဟုတ္ဘဲ မီဒီယာသမားေတြရဲ႕ က်င့္ဝတ္နဲ႔ စာနယ္ဇင္း အတတ္ ပညာဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြ မ်ားလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန ဒုတိယဝန္ႀကီး ဦးရဲထြဋ္က ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက သတင္းမီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အေျခအေနေတြနဲ႔ ပတ္ သက္ၿပီး VOA Studio မွာ ဦးရဲထြဋ္ကို ဦးေက်ာ္ဇံသာက သီးသန္႔ ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းထားပါတယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဝန္ႀကီးဦးရဲထြဋ္ အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ မီဒီယာလြတ္လပ္ ခြင့္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လူေျပာသူေျပာ သိပ္မ်ားေနတဲ့အခ်ိန္ပါ။ ျမန္မာ့မီဒီယာေလာကအတြက္ အလြန္ တာဝန္ရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္။ မီဒီယာနဲ႔ အထိအေတြ႔ဆံု အစိုးရတာဝန္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ကို ေမးျမန္းခြင့္ရတာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ အခြင့္ထူးလို႔ ယူဆပါတယ္။ ပထမဦးဆံုးက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ (၂) ႏွစ္ေလာက္က မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္က အေတာ္ေလး ေကာင္းတယ္ဆိုၿပီး တကမာၻလံုးက လက္ခုပ္ၾသ ဘာတီးၿပီး ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာၾကေတာ့ အဲဒီ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြဟာ ေလ်ာ့နည္းလာတယ္၊ က်ဆင္းလာတယ္လို႔ ေဝဖန္ၾကပါတယ္။ အဲဒါကို ဘယ္လို တံု႔ျပန္ၿပီး ေျပာခ်င္ပါသလဲ။ ပထမဦးဆံုး။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ ပထမဦးဆံု က်ေနာ္ေျပာခ်င္တဲ့အခ်က္ကေတာ့ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ က်ဆင္းသြားတယ္။ ယုတ္ေလ်ာ့သြားတယ္ဆိုတာကို က်ေနာ္တို႔ လက္မခံပါဘူး။ ျငင္းဆိုပါတယ္။ ဘာက ျပႆနာျဖစ္တာလဲဆိုေတာ့ မီဒီယာသမားေတြရဲ ႔ က်င့္ဝတ္နဲ႔ စာနယ္ဇင္းအတတ္ပညာဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြ ပိုမ်ားလာတယ္လို႔ပဲ ေျပာရမွာပဲ။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဒါေပမဲ့ တေလာတုန္းက ကမာၻမွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ကို ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ နယ္စီးမျခား သတင္းစာဆရာမ်ားအဖြဲ႔ရဲ ႔ စာရင္းအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၂၀၁၃ မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏုိင္ငံေပါင္း (၂၀၀) ေလာက္ရွိတဲ့အထဲမွာ (၁၅၁)၊ ၂၀၁၄ ႏွစ္စပိုင္းမွာ (၁၄၈) နည္းနည္းခုန္တက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အေရွ ႔ေတာင္ အာရွမွာ က်န္တဲ့ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္မွာ ရွိေနတုန္းပါပဲ။ အဲဒီေနာက္မွမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ဥပမာ ျဖစ္တဲ့အမႈေတြ။ က်ေနာ့္ရဲ ႔ သတင္းေထာက္ေတြ list လုပ္ျပထားတာေတြ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ DVB သတင္းေထာက္ကို ဝတၱရားေႏွာင့္ယွက္မႈနဲ႔ ေထာင္ခ်ခဲ့တယ္။ ေနာက္ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္တစ္ေယာက္ကို Visa ကိစၥနဲ႔ ျပည္ပေမာင္းထုတ္ခဲ့တယ္။ Unity ဂ်ာနယ္ သတင္းေထာက္ေတြကို ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တယ္။ အေတာ္ေလး ျပင္းထန္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ဆုိၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ က ေဝဖန္ေနၾကတယ္။ သတင္းေထာက္ကို ေထာင္ဒဏ္ (၁၀) ႏွစ္ေတာင္ ခ်တယ္ဆိုတာ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Bi မြန္းတည့္ေနဂ်ာနယ္က လူေတြကိုဖမ္းတယ္။ တခ်ဳိ ႔ဆိုရင္ ထြက္ေျပးေနရတယ္။ ေနာက္ သတင္းဂ်ာနယ္ တိုက္က လူေတြကို ေခၚၿပီးေတာ့ တခ်ဳိ ႔ကို စစ္ေဆးတယ္ ဘာညာလုပ္တယ္ဆုိေတာ့ ဒီကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အကုန္လံုး သူတုိ႔အျပစ္ႀကီးပဲလား။ အာဏာပိုင္ေတြဖက္က အားနည္းခ်က္ မရွိဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္ပါသလား။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ ပထမဦးဆံုး ဦးေက်ာ္ဇံသာ ညႊန္းတဲ့အညြန္းကိန္း၊ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အညႊန္းကိန္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေျပာရင္ က်ေနာ္တို႔ေတြက အဲဒီ အညႊန္းကိန္းေတြထက္ က်ေနာ္တုိ႔ ျပည္သူေတြဟာ ဘယ္ေလာက္ အရည္အခ်င္းျပည့္တဲ့၊ ေကာင္းမြန္တဲ့ သတင္းေတြကို ရႏိုင္သလဲ။ သူတုိ႔ရဲ ႔ ဒီမုိကေရစီ အေရးမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ သူတုိ႔ပါဝင္ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ သူတုိ႔ရဲ ႔ ကိုယ္ပိုင္အခြင့္အေရးေတြကို က်င့္သံုးတဲ့အခါမွာ မွန္ကန္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ လုပ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြ ရႏိုင္မရဘူးလားဆုိတဲ့ကိုပဲ စိတ္ဝင္စားပါတယ္။ သူတုိ႔ေျပာတာေတြကိုေတာ့ အေထာက္ အထားတခုအေနနဲ႔ ယူမယ္။ ဒီအေပၚမွာ က်ေနာ္တို႔ သိပ္ၿပီးေတာ့ တန္းဖိုးမထားပါဘူး။ ေနာက္တခုကေတာ့ အခုန ဦးေက်ာ္ဇံသာ ညႊန္းသြားတဲ့ကိစၥေတြ။ အဲဒီကိစၥေတြကို ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တကယ္ေတာ့ ဒီေန႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ (၃) နွစ္တာ ကာလအတြင္းမွာ အစိုးရရဲ ႔ မူဝါဒေတြကိုမွ ေဝဖန္တာေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ သမၼတႀကီးကို တခ်ဳိ ႔ဟာေတြဆုိရင္ ပုဂၢိဳလ္ေရးဆန္ဆန္ ေျပာတဲ့ဟာေတြရွိတယ္။ အဲဒါေတြကို အေရးယူခဲ့တာေတြ မရွိဘူး။ ဦးေက်ာ္ဇံသာ ေျပာခဲ့တဲ့ အမႈေတြကို ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တဖတ္က က်ေနာ္တုိ႔ Unity Journal ဆိုရင္ တကယ္ေတာ့ သူေရးတဲ့ သတင္းထက္၊ သူ႔ရဲ ႔ လုပ္ရပ္ေၾကာင့္ အေရးယူတာ။ ဒီလုိမ်ဳိး လွ်ဳိ ႔ဝွက္ခ်က္ အက္ဥပေဒအရ ကာကြယ္ထားတဲ့ စစ္ဖက္ဆုိင္ရာ အေဆာက္အဦးတခုထဲကို အေယာင္ေဆာင္ၿပီးေတာ့ ဝင္လို႔ရွိရင္ က်ေနာ္ထင္တယ္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာလည္း ဒီလုိပဲ အေရးယူမွာပဲ။ Unity သတင္းေထာက္တင္မဟုတ္ဘူး၊ က်ေနာ္ ဝင္ရင္လည္း က်ေနာ္ အေရးယူခံရမွာပဲ။ ေနာက္တခု DVB သတင္းေထာက္ မခုိင္တို႔ကိစၥ။ ဒါေတြၾကေတာ့ ပုဂၢလိက တစ္ဦးခ်င္းနဲ႔ ဆုိင္သြားတယ္။ ပုဂၢလိက တစ္ဦးခ်င္းနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ကိစၥရပ္ေတြမွာ အခုနလို သူမ်ားအိမ္ကိုသြားတယ္။ သြားတဲ့အခါမွာ သတင္းေထာက္လို႔ မေျပာဘူး။ ၿပီးေတာ့ တစ္ေယာက္တည္း သတင္းသြားယူမယ့္အစား၊ တရားၿပိဳင္နဲ႔ လိုက္သြားတယ္ဆိုေတာ့ သူ႔ရဲ ႔ လုပ္ရပ္ေတြမွာ တဖတ္က အထင္မွားစရာေတြရွိတယ္။ ဆိုေတာ့ ဒီ data ေတြအားလံုးကို ျပန္ၿခံဳၾကည့္ရင္ က်ေနာ္ကေတာ့ မီဒီယာေတြအားလံုးဖက္ကိုလည္း အျပစ္မတင္ဘူး၊ အစိုးရဖက္မွာလည္း အစိုးရႀကီးပဲ တာဝန္ွရွိတယ္လို႔ မေျပာလိုဘူး။ သို႔ေသာ္ ဒါရဲ ႔ ျပႆနာအေၾကာင္းရင္းကို ရွာရမယ္ဆိုရင္ တစ္ကေတာ့ အခုနေျပာသလို က်ေနာ္တို႔ လူငယ္စာနယ္ဇင္းသမားေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္လာတဲ့အခါမွာ အယ္ဒီတာေတြ၊ သတင္းေထာက္ေတြအေနနဲ႔ က်င့္ဝတ္တို႔။ ေနာက္တခါ သတင္းလုပ္ငန္းလုပ္တယ္ဆိုတာ vacant ထဲမွာလုပ္တာ မဟုတ္ဘူးေလ။ သူ႔မွာရွိတဲ့ က်င့္ဝတ္ေတြ၊ ဥပေဒေတြရွိတယ္။ ဒါေတြအားလံုးကိုလည္း နားလည္းဖို႔လုိတယ္။ ေနာက္တခါ အစိုးရဖက္ကလည္း ပိုၿပီးေတာ့ စာနယ္ဇင္းေတြရဲ ႔ သေဘာသဘာဝေတြကို နားလည္းဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ထင္တယ္ က်ေနာ္တို႔ဖက္ကေတာ့ တတ္ႏိုင္သမွ် အေသေရဖ်က္မႈေတြနဲ႔ စြဲခဲ့တာေတြ လံုးဝမရွိဘူး။ ေဝဖန္လို႔လဲစြဲတာ မရွိဘူး။ Bi မြန္းတည့္ေနဂ်ာနယ္ဆိုရင္ ဘာျဖစ္လုိ႔စြဲလဲ။ အခမ္းအနားက်င္းပမယ့္ မနက္မွာ သူက ႀကိဳၿပီးေတာ့ သတင္းေရးေတာ့ ဒါကို လႈံေဆာ္သလိုျဖစ္လို႔ အေရးယူတာ။ ဒီ အခမ္းအနား ၿပီးသြားတဲ့အခ်ိန္မွာေရးတဲ့ သတင္းဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔က ဘာမွေျပာစရာအေၾကာင္း မရွိဘူး။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အဲဒီေတာ့ တစ္ခု ျပန္ေမးခ်င္တာက ဝတၱရားေႏွာင့္ယွက္မႈဆိုတာနဲ႔ စြဲတာလဲရွိတယ္။ က်ေနာ္က စဥ္းစားၾကည့္တယ္။ သတင္းမီဒီယာဆုိတာလည္း စတုတၳမ႑ိဳင္ မီဒီယာသတင္းေထာက္ေတြ သတင္းယူဖုိ႔သြားတာလဲ သူတုိ႔ ဝတၱရားပဲ။ မီဒီယာဝတၱရားကို အသိအမွတ္မျပဳဘဲနဲ႔ ဌာနဆိုင္ရာ ဝန္ထမ္းေတြရဲ ႔ ဝတၱရားကိုပဲ အသိအမွတ္ျပဳရာၾကေနတယ္။ အဲဒါကိုေရာ က်ေနာ္တုိ႔ မေျဖရွင္းဘူးလား။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ DVB သတင္းေထာက္ျဖစ္တဲ့ကိစၥ။ ဝတၱရားေႏွာင့္ယွက္မႈဆုိတာ။ အခုနလိုေပါ့ ဦးေက်ာ္ဇံသာ က်ေနာ့္ကို ေတြ႔ခ်င္တယ္။ အင္တာဗ်ဴးလုပ္ခ်င္တယ္ဆိုတာကို ေတာင္းခံလို႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္က မေပးခ်င္လို႔ က်ေနာ့္ရံုးခန္းထဲမွာေနလို႔ ရံုးခန္းထဲကို အတင္းဝင္လို႔ မရဘူးေပါ့။ ဒီ သေဘာမ်ဳိးေပါ့။ အဲဒီလိုျဖစ္တယ္ဆိုရင္ အဲဒီလုိ ျဖစ္တာပဲ။ သူ႔ရဲ ႔ ရံုးခန္းထဲကို အတင္းဝင္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္ေျပာတာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ အျပန္အလွန္ နားလည္းမႈ၊ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ စည္းကမ္းရွိဖို႔လိုတယ္။ သူကိုေတြ႔ဖို႔ ေမးမယ္။ အဲဒီမွာ DVB သတင္းေထာက္မွာ မခုိင္တို႔ ျဖစ္သလို ျပႆနာက သူတစ္ေယာက္တည္း သြားတာမဟုတ္ဘူး။ သူက ပညာေရးမွဴးရဲ ႔ အဆံုးအျဖတ္ကို မေက်နပ္တဲ့ ေက်ာင္းသားမိဘကို အတူေခၚသြားတယ္။ ေခၚသြားတယ္ဆုိေတာ့ ဒါက သတင္းယူတာလား။ ဒါမွမဟုတ္ အခုနဆိုသလို ဒီကိစၥကို ၾကားဝင္တာလားဆိုတာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ကြဲကြဲျပားျပား မရွိဘူး။ မရွိေတာ့ သက္ဆုိင္ရာအရာရွိအေနနဲ႔ ေျဖဆုိဖုိ႔ ျငင္းဆန္တယ္။ ျငင္းဆန္လုိ႔ရွိရင္ ဘယ္သူမဆုိ ဦးေက်ာ္ဇံသာ သိပါတယ္။ သူ႔ရံုးခန္းက သူ႔ရဲ ႔ပိုင္တဲ့ေနရာ ျဖစ္သြားၿပီေလ။ ဒီအထဲကို အတင္းဝင္ဖို႔ ႀကိဳးစားလို႔ သူကို အတင္းရပ္ၿပီးမွ ေမးလို႔ ဒီလုိေတာ့ မရဘူးေပါ့။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဦးရဲထြဋ္ ေခ်ပသြားတဲ့ အမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ တခ်ုိ ႔က ဘယ္လိုေျပာသလဲဆိုေတာ့ မီဒီယာ ဥပေဒဆိုတာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ျပဌာန္းၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့လဲ အဲဒီဥပေဒကို ဘယ္လိုလိုက္နာေဆာင္ရြက္မလဲ၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ့္ က်င့္ထံုဥပေဒ Procedural Law မျပဌာန္းႏုိင္ေသးဘူးလို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီ ကိစၥက ဘာအခက္အခဲ ရွိေနပါသလဲ။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ အဲဒီဟာက က်ေနာ္တုိ႔က ဥပေဒ (၂) ခု ထြက္လာတယ္။ ပံုႏိွပ္ျခင္း နဲ႔ ထုတ္ေဝမွတ္ပံုတင္ျခင္း ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ နည္းဥပေဒကို က်ေနာ္က ေရးတယ္။ သတင္းမီဒီယာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ဟာကို စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို တာဝန္ေပးထားတယ္။ က်ေနာ္ မထြက္လာခင္မွာေတာ့ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီက သူတုိ႔ရဲ ႔ မူၾကမ္းကို က်ေနာ္တုိ႔ဆီ ပို႔ၿပီးၿပီ။ တခ်ဳိ ႔ဟာေတြက က်ေနာ္တို႔က ျပန္ၿပီးမွ ျပင္ဆင္ခ်က္နဲ႔အတူ ျပန္ၿပီးေတာ့ ပို႔ထားတယ္။ သူတို႔ဖက္က အသင့္ျဖစ္ၿပီဆုိရင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က ညႇိရအံုးမွာေပါ့။ ၿပီးရင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ အစိုးရလုပ္ထံုးလုပ္နည္းအရ အစိုးရအဖြဲ႔ အစည္းအေဝးကိုတင္မယ္။ ေရွ ႔ေနခ်ဳပ္ရံုးရဲ ႔ သေဘာထားကိုေတာင္းမယ္။ ၿပီးရင္ ဒါနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔သြားမယ္။ သို႔ေသာ္ ဒီမွာ ဘာဥပေဒပဲရွိရွိ။ သတင္းမီဒီယာ ဥပေဒနဲ႔ သတင္းမီဒီယာနည္းဥပေဒေတြ ေပၚလာၿပီးတဲ့အခါမွာ အဓိကအေရးအႀကီးဆံုးကိစၥက အခုလက္ရွိ ရွိေနတဲ့ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၊ ေနာင္ေပၚလာမယ့္ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီ - အဲဒီ မီဒီယာေကာင္စီရဲ ႔ အခန္းက႑က အေရးႀကီးတယ္။ စာနယ္ဇင္းေလာကသားေတြ ကိုယ္တိုင္ကိုက ကိုယ့္ေလာကကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ေကာင္စီ၊ ေနာင္ေပၚလာမယ့္ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီ။ အခုရွိေနတဲ့ မေပၚေသးတဲ့ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ ဒါကို အေလးထားဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တုိ႔ ျပန္ၾကည့္လိုက္ရင္ စိတ္မေကာင္းစရာက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကလုပ္တဲ့ အခမ္းအနားေတြမွာ လာရင္ အငယ္တန္းသတင္းေထာက္ေလာက္ပဲ လာတယ္။ တာဝန္ရွိတဲ့ ထုတ္ေဝသူေတြ၊ CEO လို႔ေခၚတဲ့ လူေတြ၊ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ေတြ လာမတက္ဘူး။ ဒီကေန႔ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီရဲ ႔ က်င့္ဝတ္မူ ျပဌာန္းၿပီးၿပီ။ ဦးေက်ာ္ဇံသာ သတိထားမိလား။ ဘယ္မီဒီယာမွ အဲဒီ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီရဲ ႔ က်င့္ဝတ္အတိုင္း လိုက္နာပါမယ္လို႔ ေျပာတာမရွိေသးဘူး။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္တုိ႔ကေျပာတယ္။ အင္တာဗ်ဴးတခုမွာ အစိုးရသတင္းစာေတြသည္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီရဲ ႔ က်င့္ဝတ္အတိုင္း လုိက္နာမယ္။ ဒီလိုမ်ဳိး အေလးထားေစခ်င္တာေပါ့။ ေနာက္တခါ စာနယ္ဇင္းေတြရဲ ႔ တုိင္ၾကားမႈေတြ ရွိလာမယ္။ အဲဒီလုိ တုိင္ၾကားမႈေတြရွိလို႔ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီက ေခၚရင္ ဂ်ာနယ္ေတြကလာဖို႔ ျငင္းဆန္တယ္။ အဲဒီလိုမ်ုိး ျဖစ္တဲ့အခါၾကေတာ့ လူေတြက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို အားမကိုးဘူး။ ဒီလုိအတုိင္း ဆက္ျဖစ္ေနရင္ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီလည္း ဒုကၡေရာက္မွာပဲ။ လူေတြက သတင္းမီဒီယာေကာင္စီကို အားကိုးလို႔မရဘူးဆိုရင္ အခုနကေျပာသလို ပုဂၢလိကေတြ၊ ပုဂၢလိကတစ္ဦးခ်င္းေတြ၊ အစိုးရအဖြဲ႔အစည္းေတြက ဘယ္ကိုပဲ သြားေတာ့မလဲ။ သူတို႔က တရားရံုးကိုပဲ သြားေတာ့မွာေပါ့။ က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တာက ဒီမွာ ႏွစ္ခုရွိတယ္။ တစ္က စာနယ္ဇင္းသမားေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရး၊ ေနာက္တခုက ပုဂၢလိကတစ္ဦးခ်င္းနဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ ႔ ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔ ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရး။ ဒီႏွစ္ခု ျပႆနာျဖစ္လာတဲ့အခါမွာ ညိႇေပးရမွာက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တခ်ဳိ ႔ကေတာ့ တကယ္ေတာ့ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနဆိုတာလည္း မလုိဘူး။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေပးထားလိုက္ရင္ သူတို႔ေရး၊ သူတို႔က ဥပေဒစည္းကမ္း ခ်ဳိးေဖာက္တယ္ဆိုရင္ သက္ဆုိင္ရာ တရားဥပေဒအတုိင္း အေရးယူၿပီးေတာ့ အဲဒါနဲ႔ ေျဖရွင္းလိမ့္မယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တရားဥပေဒဆိုတာ ရွိၿပီးေတာ့ တရားဥပေဒကို ေလးစားလိုက္နာမႈ Rule of Law စိုးမိုးေရးမရွိဘူး ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အဲဒါေကာ။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ နံပတ္တစ္ကေတာ့ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန ရွိျခင္းမရွိျခင္းကေတာ့ သက္ဆုိင္ရာအစိုးရနဲ႔ဆုိင္တယ္။ ဆုိလိုတာက တခ်ဳိ ႔ကေျပာတာေပါ့ ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံမို႔လို႔ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန မရွိဘူးလုိ႔ေျပာတယ္။ သို႔ေသာ္ ကမာၻေပၚမွာ လူဦးေရအမ်ားဆံုး အိႏိၵယႏိုင္ငံမွာ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနရွိတယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဒါေပမဲ့ အိႏိၵယႏိုင္ငံရဲ ႔ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္က ကမာၻေပၚမွာ ထိပ္ဆံုးေလာက္မွာရွိတယ္။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ကလည္း ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနက ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့အဖြဲ႔အစည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔က မီဒီယာဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ လုပ္ေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ မီဒီယာဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးက ဘာနဲ႔သြားေနသလဲဆုိရင္ UNESCO သတ္မွတ္ထားတဲ့ Media Development Indicator ေခၚတဲ့ စံ (၅) ရပ္ရွိတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ သြားေနတာ အဲဒီ စံ (၅) ရပ္အတိုင္း ျပည့္မီေအာင္ က်ေနာ္တုိ႔ သြားေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျပင္လုိ႔ရတယ္။ ဒါက က်ေနာ္တုိ႔ တစ္ေယာက္တည္း လုပ္လို႔ရတဲ့ကိစၥ မဟုတ္ဘူး။ သို႔ေသာ္ မီဒီယာသမားေတြကိုယ္တိုင္က ကိုယ့္ရဲ ႔က်င့္ဝတ္၊ ကိုယ့္ရဲ ႔အတတ္ပညာ၊ ကိုယ့္ရဲ ႔ Professional standard ကို ျမွင့္ဖုိ႔လုိတယ္။ ဒီလုိ မရွိဘူးဆုိရင္ေတာ့ အခုနေျပာသလို အဲဒီလုိလဲ အဆင့္အတန္းက မျမင့္လာဘူး။ တဖတ္ကလည္း ၾကားဝင္ေျဖရွင္းေပးမယ့္ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီလိုမ်ဳိးကို အေလးမထားဘူးဆိုရင္ လူေတြကေတာ့ တရားရံုးကိုပဲ သြားမွာပဲ။ က်ေနာ္တုိ႔ လိုက္ေလ့လာတဲ့အခါမွာ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဥေရာပမွာလည္း ေလ့လာဖူးပါတယ္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီရဲ ႔ တုိင္ၾကားမႈ ေျဖရွင္းမႈလုပ္ငန္းစဥ္ေတြ အသက္ဝင္တဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေသာ ကိစၥရပ္ေတြဟာ တရားရံုးမေရာက္ဘူး။ ဒီေကာင္စီမွာပဲ ၿပီးသြားတယ္။ အိႏိၵယမွာလည္း India Press Council က အရမ္း powerful ျဖစ္တယ္။ သူက ဝင္ထိန္းေပးေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ အစိုးရဌာနေတြကလည္း တစံုတခုျဖစ္ရင္ သူ႔သြားေျပာေပးတယ္။ သူ႔ရဲ ႔ ေျဖရွင္းမႈကို အေလးထားတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္က ေျပာေနတာ အေရးႀကီးတာက ဥပေဒနဲ႔ နည္းဥပေဒမဟုတ္ဘူး။ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီရဲ ႔ အခန္းက႑ကို စာနယ္ဇင္းသမားေတြကိုယ္တုိင္က အေလးထားလုိက္နာမွသာလွ်င္ လူေတြအားလံုးက ဒီဖက္လမ္းေၾကာင္းကသြားရင္ အခုနေျပာတဲ့ တရားရံုးကိစၥေတြက ေရွာင္လို႔ရမယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေနာက္တခုေျပာရင္ ဦးရဲထြဋ္ အခုေျပာေနတဲ့အထဲမွာ စာနယ္ဇင္းေလာက နဲ႔ အာဏာပိုင္ေတြၾကား ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဦးရဲထြဋ္ ေျပာတာမ်ားက အာဏာပိုင္ဖက္က ရပ္တည္ၿပီးေျပာတဲ့ ေလသံျဖစ္တယ္လို႔ က်ေနာ္က အကဲခတ္မိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနက ထုတ္ေဝေနတဲ့ သတင္းစာေတြကလည္း လြတ္လပ္တဲ့ စာနယ္ဇင္းေတြနဲ႔အၿပိဳင္ ျဖစ္ေနတယ္။ သူတုိ႔က လက္နက္ယႏၱရားအျပည့္အစံုနဲ႔ ေရွ ႔က ေျပးခြင့္ရေနလုိ႔ သတင္းစာေလာကေတြဟာ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနက ထုတ္ေဝတဲ့ဟာေတြေၾကာင့္ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာေနရတယ္။ တခ်ဳိ ႔ဆုိရင္ ျပုတ္သြားတယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အဲဒီ ေမးခြန္းကို ဘယ္လို ျပန္ေျပာလိုပါလဲ။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္ေလ။ က်ေနာ္တုိ႔က ျပည္သူေတြက သတင္းသိပိုင္ခြင့္ရွိတယ္။ တတ္ႏုိင္သမွ် သတင္းအရင္းအျမစ္မ်ားမ်ားကေန သတင္းေတြ ထြက္လာေလ ပိုေကာင္းေလေပါ့။ ဆံုးျဖတ္တာေတာ့ ျပည္သူေတြ ဆံုးျဖတ္မယ္။ မ်ားမ်ားဖတ္မယ္။ သူ ဆံုးျဖတ္မယ္။ သူ လက္မခံရင္ က်ေနာ္တုိ႔ အစိုးရသတင္းစာလည္း ေပ်ာက္သြားမွာေပါ့။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားမ်ား ယူထားတဲ့ကိစၥ။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကေတာ့ ဘယ္ဟာမွ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ပိုၿပီးေတာ့ ရတာဆုိတာ မရွိပါဘူး။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ သတင္းဦးတာေတြ ဘာေတြ။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ သတင္းဦးတာကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ အစိုးရသတင္းေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ပိုထည့္တာေပါ့။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ အစိုးရသတင္းကို ပုဂၢလိကမီဒီယာေတြနဲ႔စာရင္ က်ေနာ္တို႔က ပိုၿပီးထည့္တာေပါ့။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္တုိ႔က ဘယ္ကိုသြားေနသလဲဆုိေတာ့ ဥပေဒၾကမ္းတင္ထားတယ္။ BBC တို႔ဘာတုိ႔လုိပဲ အမ်ားျပည္သူ ဝန္ေဆာင္မႈကို က်ေနာ္တုိ႔ သြားမယ္ေပါ့။ ဒီ ဥပေဒအတည္ျဖစ္ရင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ အခန္းက႑ ပိုေျပာင္းသြားမယ္။ သို႔ေသာ္ အခု ဥပေဒမေပၚခင္ေတာင္မွ ဦးေက်ာ္ဇံသာ ေလ့လာမယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ သတင္းေရးသားမႈပံုစ့ေတြ၊ တင္ဆက္မႈပံုစံေတြက အမ်ားျပည္သူ ဝန္ေဆာင္မႈမီဒီယာဖက္ကို ဦးတည္ၿပီး ေရြ ႔ရွားေနတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ လြတ္လပ္တဲ့ သတင္းသမားတစ္ေယာက္က အစိုးရလုပ္ငန္းကို ေဝဖန္ၿပီးေတာ့ အစိုးရသတင္းစာထဲမွာ ထည့္မယ္ဆိုရင္လည္း လက္ခံပါသလား။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ က်ေနာ္တို႔ အယ္ဒီတာ မူဝါဒက က်ေနာ္တို႔သည္ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ အေျခခံစဥ္းစားခ်က္က က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ သတင္းတစ္ခုကို ဖတ္လိုက္လို႔ရွိရင္ လူတစ္ေယာက္က ျပႆနာကို ပိုၿပီးေတာ့ ေခ်ေခ်ျမစ္ျမစ္ နားလည္းသြားေစဖုိ႔။ သူ႔ရဲ ႔ အဆံုးအျဖတ္ မွန္ကန္ေစဖုိ႔ လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ကိုပဲ က်ေနာ္တို႔ ထည့္မယ္။ က်ေနာ္တုိ႔သတင္းကို ဖတ္လုိက္လုိ႔ ပိုၿပီးေတာ့ စိတ္တုိသြားတာမ်ုိး ပိုၿပီးေတာ့ ေဒါသျဖစ္ရတာမ်ဳိး၊ အေဝဖန္ခံရတဲ့လူကလည္း ျပႆနာကို နားမလည္းဘဲနဲ႔ ေဒါသျဖစ္သြားတာမ်ဳိး။ ေဘးကလူကလည္း ပါတီတစ္ခုခု သို႔မဟုတ္ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုခုဖက္ကို ဘက္လိုက္ၿပီးေတာ့ ျမင္သြားတာမ်ဳိးဆုိရင္ေတာ့ မထည့္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေရးလို႔ရတယ္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္သတင္းစာေတြလုိပဲ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ အယ္ဒီတာ မူဝါဒနဲ႔ ကိုက္ညီရင္ေတာ့ ဦးေက်ာ္ဇံသာ ေရးရင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔ ထည့္မွာပဲ။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ ေရးပါမယ္။ ေနာက္ဆံုး ေမးခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းရွိေသးတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္၊ သတင္းေလာက တုိးတက္ခြင့္ဟာ ႏုိင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး တုိးတက္မႈအတြက္ ေျခလွမ္းေစာေနတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔ အထင္ကရ သတင္းသမားတစ္ဦး၊ စာေရးဆရာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဆရာေဖျမင့္ က ေဝဖန္ပါတယ္။ အဲဒီ စကားက ေတာ္ေတာ္ေလး အဓိပၸါယ္ရွိတယ္လုိ႔ ထင္တယ္။ ႏိုင္ငံေရး လြတ္လပ္ခြင့္က ဒီေလာက္ ေျခလွမ္းမတက္ဘဲနဲ႔ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္က ပိုတုိးတက္ေနတယ္။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ႏိုင္ငံေရးအာဏာရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြက ျပန္ၿပီးထိန္းခ်ဳပ္ခ်င္တဲ့သေဘာ ေတြ႔ရတယ္လို႔ သံုးသပ္တယ္။ အဲဒါကို ဘာျပန္ေျပာခ်င္ပါတယ္။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ အဲဒါ လံုးဝမွားတယ္လို႔ ေျပာခ်င္တယ္။ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္က ေရွ ႔ကပိုသြားေနရမယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေရွ ႔ကေရာက္မွ လူေတြက အခုနေျပာသလိုပဲ ျပည္သူေတြက တကယ္ေတာ့ ဆံုးျဖတ္မယ့္လူေတြ။ ဆံုးျဖတ္မယ့္လူေတြမွာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားမ်ား ရရမယ္။ ေနာက္ ေပးတဲ့သတင္းအခ်က္အလက္ေတြက အခုနလုိ တန္းဖိုးရွိတဲ့ Quality News ေတြ ျဖစ္ရမယ္။ Quality Information ေတြ ျဖစ္ရမယ္။ ဒီလုိျဖစ္ဖို႔ဆုိတာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေရွ ႔ကေန ဦးေဆာင္ရမယ္။ ဒီလို ေရွ ႔ကသတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ဦးေဆာင္သြားမွ အခုနေျပာသလို ႏုိင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ ေျပာင္းတဲ့အခါမွာ လူေတြက အခုနလုိ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္ၿပီးေတာ့ ေျပာတာမ်ဳိး၊ အေၾကာင္းအရာကို မသိဘဲနဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ေရး ယံုၾကည္လို႔။ ဒါမွမဟုတ္ အေၾကာက္တရားေၾကာင့္ ဒါမွမဟုတ္ လာဘ္လာဘေၾကာင့္ ဆံုးျဖတ္တာနဲ႔ သြားမွာဆုိေတာ့။ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမွာ ဆုိရင္လည္း ဥပမာ အာဂတိလုိက္စားမႈ။ အာဂတိလုိက္စားမႈကို တိုက္ဖ်က္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေရွ ႔ကကို သြားေနရမယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ဦးရဲထြဋ္ ။ ။ ဝမ္းသာပါတယ္။

VOA