ပါတီစြဲကင္းမွသာ ဒီေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္စဥ္မွာ CSOs အေနနဲ႔ ပါ၀င္သင့္တယ္

ပ႑ိတ ဖြံ႔ၿဖဳိးေရး အင္စတီက်ဳ၏ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ ခ႐ိုေအးရွား ႏိုင္ငံသားတဦးျဖစ္သူ Mr.Vladimir Pran က ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိလာၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား CSOs မ်ားကို ၎၏ ႏိုင္ငံတကာ အေတြ႔အႀကဳံမ်ားအား မွ်ေ၀ပို႔ခ် ခဲ့သည္။ Mr.Vladimir Pran သည္ ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံတကာ အေတြ႔အႀကဳံရွိသည့္ ပညာရွင္တဦး ျဖစ္ၿပီး ဇာဂရက္ တကၠသိုလ္ (Zagreb University) မွ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔ (ႏုိင္ငံေရးသိပၸံ) ရရွိခဲ့သည္။ ၎သည္ ေရြးေကာက္ပြဲ ေစာင့္ၾကည့္ေရး၊ ဒီမုိကေရစီေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းဆုိင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ အႏွစ္၂၀ ခန္႔ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည့္ အေတြ႔အႀကံဳရွိသူ တဦးလည္း ျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ က်င္းပမည့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ CSOs ၏ အခန္းက႑၊ ပါ၀င္ရမည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ရွိရမည့္ အရည္အခ်င္း၊ စံႏႈန္း သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဧရာ၀တီ သတင္းဌာနမွ သတင္းေထာက္ ဇူးဇူးက Mr.Vladimir Pran ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမး ျမန္းထားခ်က္မ်ားမွ ေကာက္ႏုတ္ ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။

ေမး။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား (CSOs) ေတြရဲ႕ အခန္းက႑က ဘယ္ေလာက္အထိ အေရးပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို CSOs ေတြက ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး အစီရင္ခံစာေတြ ထုတ္ၿပီးေတာ့ ဒီေရြးေကာက္ပြဲဟာ တရားမွ်တမႈ ရွိ၊ မရွိ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ အခန္းက႑မွာလည္း ပါ၀င္ႏုိင္တယ္။ မဲေပးၾကမယ့္ ျပည္သူေတြကိုလည္း မဲဆႏၵရွင္ ပညာေပးေရး (Voter Education) ေတြမွာလည္း CSOs ေတြက ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ အသိပညာေတြ ရေအာင္ လုပ္ေပးႏုိင္တဲ့အတြက္ သူတုိ႔က႑က ေတာ္ေတာ္ေလး အေရးပါပါတယ္။

ေမး။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ပါ၀င္မယ့္ CSOs ေတြ အေနနဲ႔ အဓိက ဘယ္လုိ အရည္အခ်င္းမ်ဴိးေတြ ရွိထားသင့္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ သူတို႔ အေနနဲ႔ ပထမဆံုး ႏုိင္ငံတကာက ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ဆုိင္တဲ့ စံႏႈန္းေတြ၊ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ဘာေတြ ရွိလဲဆုိတာ သိဖု႔ိလုိတယ္။ အဲဒါေတြ အေပၚမွာ အေျခခံၿပီးေတာ့မွ ကိုယ့္တုိင္းျပည္မွာဆိုရင္ ဘယ္လုိပံုစံေလးေတြ က်င့္သံုးလုိ႔ရမယ္ ဆုိတာေတြ ကို ခ်ိန္ထုိးၿပီး CSOs ေတြက ေစာင့္ၾကည့္ ေပးရမယ္။

CSOs ေတြ အေနနဲ႔က ဒီမုိကေရစီ ကူးေျပာင္းေရး လမ္းစဥ္မွာ တဖက္တလမ္းကေန ပါ၀င္ျမွင့္တင္ ေပးေနတဲ့သူေတြ ျဖစ္တာ ေၾကာင့္ သူတို႔ကိုယ္တုိင္ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ၊ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ပညာ ဆည္းပူးထားဖုိ႔ လုိမယ္၊ သိေအာင္တတ္ေအာင္ လုပ္ထားဖုိ႔လည္း လုိမယ္။

ေနာက္တခ်က္က ပါတီစြဲ ကင္းရမယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ သူတုိ႔အေနနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးပါတီ တခုအေပၚမွာ ပံ့ပိုးခ်င္တယ္ဆုိရင္ ဒီေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါစရာ မလုိဘူး။ အဲဒီ ပါတီသြားၿပီး ပါတီရဲ႕လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ၀င္ေရာက္ လႈပ္ရွားလုိ႔ရတဲ့ အခြင့္အေရးေတြ ရွိတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ပါတီစြဲကင္းမွသာ ဒီေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္စဥ္မွာ CSOs အေနနဲ႔ ပါ၀င္သင့္တယ္။

ေနာက္တခုက သူတို႔ဟာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိရမယ္၊ အစိုးရကိုပဲ ပြင့္လင္းျမင္သာဖုိ႔ ေျပာေနတာ မဟုုတ္ဘဲနဲ႔ သူတို႔ကုိယ္တုိင္လည္း ပြင့္လင္းျမင္သာဖုိ႔ လုိတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာ တင္တာေတြ၊ ေထာက္ျပတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လွ်ဳိ႕၀ွက္ၿပီး မလုပ္ရဘူး။ အားလံုး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိရွိနဲ႔ တင္ျပရမယ္၊ ေထာက္ျပရမယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတု႔ိအဖြဲ႔အစည္း အတြင္းထဲမွာ စနစ္တက် ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ ထားတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းျဖစ္ဖုိ႔ လုိတယ္။ ေငြေရးေၾကးေရးက အစ တျခားေထာက္ပံ့ေရး ပစၥည္းေတြ ျပည့္ျပည့္စံုစံု ရွိရမယ္။

ေမး။ ။ ျမန္မာႏုိင္ငံက CSOs ေတြဟာ စစ္အစုိးရကို ဆန္႔က်င္ေနၾကတဲ့ တက္ၾကြ လႈပ္ရွားသူေတြ မ်ားတာေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္စဥ္မွာ ဘက္လုိက္မႈကင္းတဲ့ သူေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါ့မလား။

ေျဖ။ ။ အရင္ေခတ္က စစ္အစုိးရကို ဆန္႔က်င္ခဲ့တာေပါ့။ အဲဒီ Background ရွိခဲ့တယ္ ဆုိေပမယ့္လည္း သူတုိ႔ လုိခ်င္တာက ဘာလဲ။ ဒီမုိကေရစီ ႏုိင္ငံတခု လုိခ်င္တယ္ ဆုိရင္ေတာ့ အခု ေလာေလာဆယ္ သူတုိ႔လုပ္ေနတဲ့ အလုပ္က ပါတီစြဲကင္းၿပီး လုပ္ရမယ္။ ဒီလုိမွ သူတုိ႔အေနနဲ႔ မစြန္႔လႊတ္ႏုိင္ဘဲနဲ႔ ပါတီအတြက္ လုပ္ေနတာမ်ိဳးေတာ့ မျဖစ္သင့္ဘူး။

က်ေနာ့္ အေတြ႔အႀကဳံနဲ႔ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္ဟာလည္း ႏုိင္ငံေရး ပါတီတခုမွာ ၅ ႏွစ္ လုပ္ခဲ့ဖူးတယ္။ အဲဒီကေန ထြက္ၿပီး NGO မွာ ၀င္ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္ငန္းေတြမွာ ပါ၀င္ ပတ္သက္ခဲ့တယ္။ ႏုိင္ငံေရးပါတီမွာ လုပ္ခဲ့တာေတြ အားလံုးကို ယူမလာဘူး။ ခုေလာေလာဆယ္ ဒီမွာ ပါတီစြဲ ကင္းကင္းနဲ႔ လုပ္တယ္။

အဓိကက ဒီမွာလုပ္ေပးေနတာ အားလံုးက လူေတြအေနနဲ႔ ဒီမုိကေရစီ နည္းလမ္းေတြဟာ ဘာေတြလဲ၊ ဒီမုိကေရစီ အေလ့အက်င့္ ဆုိတာ ဘာေတြလဲ၊ အဲဒါေတြ အသိပညာ ေပးတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဆိုရင္လည္း လူတုိင္း လူတုိင္းဟာ မဲေပးခြင့္ ရွိရမယ္၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းအျဖစ္ ပါ၀င္ဖို႔ စာရင္းသြင္းခြင့္ ရွိရမယ္ ဆုိတာေတြကို ပါတီစြဲ ကင္းကင္းနဲ႔ လုပ္ေနတာ၊ အသိပညာ ေပးေနတာပါပဲ။

အကယ္၍ ဒီက အဖြဲ႔၀င္ေတြက ပါတီစြဲ တခုခုနဲ႔ ဘက္လုိက္တယ္ ဆုိရင္ေတာ့ လူေတြက ေစာင့္ၾကည့္ေနတာေပါ့။ ဒီအဖြဲ႔ကေတာ့ အလယ္ကေနရမွာကို ဟုိဘက္က လုိက္တယ္လုိ႔ ျမင္သြားရင္ သူတုိ႔ လုပ္ငန္းစဥ္ မေအာင္ျမင္ဘူး ဆိုရမယ္။

ေမး။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ CSOs ေတြ တရား၀င္ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ဖု႔ိ အတြက္ ဘာေတြ လုိအပ္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒမွာက ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ သူေတြအတြက္ ဘာဥပေဒမွ မရွိေသးပါဘူး။ ေလာေလာဆယ္ လုိအပ္ခ်က္အရ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ဒီေရြးေကာက္ပြဲမွာ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့သူေတြ ပါ၀င္ဖုိ႔ အတြက္ ဥပေဒေတြ၊ နည္းဥပေဒေတြ ျပ႒ာန္းေပးဖုိ႔ေတာ့ လုိအပ္ေနပါတယ္။ ပါ၀င္မယ့္ CSOs ေတြကိုလည္း ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္က အသိအမွတ္ျပဳ ေပးထားဖုိ႔ လုိတယ္။

ေရြးေကာက္ပြဲကိုု ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ စနစ္မွာဆုိရင္ တာ၀န္မ်ားစြာ ရွိတာက ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္ေပါ့။ ဥပေဒ ျပဳတာကအစ အမ်ား ႀကီး တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာကေန လာေရာက္ ေစာင့္ၾကည့္မယ့္သူေတြကိုေတာ့ အစုိးရရဲ႕ ဖိတ္္ေခၚခ်က္နဲ႔သာလွ်င္ လာလုိ႔ ရပါတယ္။ အစုုိးရက မဖိတ္ဘူးဆုိရင္ လာလုိ႔ မရပါဘူးေပါ့။

ေမး။ ။ ႏုိင္ငံတကာမွာေရာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္မယ့္ CSOs ေတြကို ဘယ္လုိ အသိအမွတ္ ျပဳေပးထားပါလဲ။

ေျဖ။ ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပါ၀င္မယ့္ CSOs ေတြက သြားေလွ်ာက္ရတာေပါ့။ ပံုစံက အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိတယ္။ ဥပမာ – ခရုိေအးရွားမွာေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ဖုိ႔ ပါ၀င္လုိတဲ့ CSOs ေတြက သြားေလွ်ာက္ ရတာေပါ့။ တခ်က္ပဲ။ လာေလွ်ာက္တဲ့ CSOs ေတြဟာ ႏုိင္ငံေရးပါတီ တခုခုနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈ ရွိတယ္ဆုိရင္ မေပးဘူး။ အဲဒါကလြဲလုိ႔ တျခားအခ်က္ေတြ သိပ္ၿပီး မၾကည့္ဘူး။ ႏုိင္ငံေရး ပါတီေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈ မရွိတဲ့ CSOs ေတြကို Observer အေနနဲ႔ အသိအမွတ္ျပဳလႊာ ေပးပါတယ္။ ဘယ္အဖြဲ႔အစည္းမဆုိ ေလွ်ာက္လႊာတင္လုိ႔ ရပါတယ္။

ေမး။ ။ ႏိုင္ငံတကာက CSOs ေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အဓိကအားျဖင့္ ဘယ္လုိေနရာေတြမွာ ပါ၀င္ၾကပါလဲ။

ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲ ေစာင့္ၾကည့္ရာမွာ အဓိက ပါ၀င္ၾကတယ္။ ေနာက္တခုက Voter Mobilization လုိ႔ေခၚတဲ့ မဲဆႏၵေပးမယ့္ ျပည္သူတရပ္လုံး အေရြ႕ရွိလာေအာင္၊ မဲေပးဖုိ႔ ဆႏၵေတြ ျဖစ္လာေအာင္၊ ဘယ္သူ႔ကို ေပးရမယ္ဆုိတဲ့ အသိေတြ ရွိလာေအာင္၊ မဲ႐ံုကိုသြားၿပီး မဲေပးခ်င္တဲ့စိတ္ ျဖစ္လာေအာင္ မဲဆႏၵရွင္ေတြကို ေဆာ္ၾသေပး ရတာေပါ့ေနာ္။ မဲ႐ံုကိုလာဖုိ႔ အခက္အခဲ ရွိသူေတြကို လည္း ရေအာင္ ပို႔ေပးတယ္၊ ဘယ္လုိ မဲေပးရမယ္ဆုိတာ မသိတဲ့သူေတြကို မဲေပးပံု ေပးနည္းေလးေတြ ဒါေတြကို Voter Education ေပါ့။ အဲဒီက႑ေတြမွာ ပါ၀င္ၾကပါတယ္။

ေမး။ ။ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲျဖစ္ဖုိိ႔ ဘာေတြ လုိအပ္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲျဖစ္ဖုိ႔ ဆုိတာ ႏုိင္ငံတကာက သတ္မွတ္ထားတဲ့ အခ်က္ ၁၆ ခ်က္ ရွိတယ္။ အဲဒီထဲကမွ အားလံုး ပါ၀င္ခြင့္ ရတာတုိ႔၊ လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ရွိတာတုိ႔၊ တရားဥပေဒ စိုးမုိးမႈ ရွိတာတုိ႔ ဒါေလးေတြက အေျခခံ မူေလးေတြေပါ့။ ဒါေတြက ႏုိင္ငံတကာ အားလံုးက စုေပါင္းၿပီး ေယဘုယ် သေဘာတူထားတဲ့ မူေတြပဲ။ ဒါေတြလုပ္ဖို႔ လိုတာေပါ့။

ေမး။ ။ ျဖတ္သန္းခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကဳံေတြအရ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္မယ့္ ျမန္မာႏုိင္ငံက CSOs ေတြကုိ ဘာမ်ား အႀကံဥာဏ္ ေပးခ်င္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ ပထမဆံုး အခ်က္က CSOs ေတြအေနနဲ႔ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ၀မ္းစာျပည့္ေအာင္ ျဖည့္ပါ။ ႏုိင္ငံတကာ စံေတြကို သိထား ေအာင္ လုပ္ဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ဒုတိယ အခ်က္က ပါတီစြဲကင္းဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ဒီေရြးေကာက္ပြဲႀကီးဟာ အမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳတဲ့၊ ႏုိင္ငံတကာက အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတာ CSOs ေတြရဲ႕ အခန္းက႑က အေရးႀကီးတဲ့အတြက္ ပါတီစြဲကင္းမွ သာ အမ်ားက လက္ခံႏိုင္မွာပါ။

ေမး။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ က်င္းပမယ့္ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲ အေပၚေရာ ဘယ္လုိ ျမင္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ ေျပာဖုိ႔ ေစာပါေသးတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ လုပ္ဖုိ႔ အဆင့္ေတြက အမ်ားႀကီး ရွိပါေသးတယ္။ ဥပမာ- မဲဆႏၵရွင္ စာရင္း ျပဳစုတာ ဆိုရင္လည္း မၿပီးေသးဘူး။ အေရးႀကီးဆံုး အခ်က္။ ေနာက္တခုက Observer ေတြ အတြက္လည္း ဥပေဒေတြ၊ နည္းဥပေဒေတြ မရွိေသးဘူး။ အဲဒါေတြ လုပ္စရာ ရွိေနေသးတဲ့အတြက္ အခုခ်ိန္ကေတာ့ ေျပာဖုိ႔ ေစာပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္တႏွစ္ အတြင္းမွာေတာ ့လုပ္ႏုိင္မယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ free and fair ျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔လည္း ယူဆပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး ေျပာခ်င္တာ တခုက လူေတြ ေမ့ေနတဲ့ အခ်က္ေလးေပါ့။ မဲဆႏၵရွင္စာရင္း ျပဳစုတာပါ။ ဒါကို လူတုိင္းက သိပ္အေရးမႀကီး ဘူးလုိ႔ ထင္ေနၾကတယ္။ အဲဒါ အေရးႀကီးဆံုးပါပဲ။ ေလာေလာဆယ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္က ဒါကို လုပ္ေနတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္က ျပဳလုပ္ေနတဲ့ မဲဆႏၵရွင္စာရင္း ျပဳစုုျခင္းမွာ CSOs ေတြအေနနဲ႔က အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑က ပါရလိမ့္မယ္။ ပိုမုိျပည့္ စံုတဲ့ မဲဆႏၵရွင္စာရင္း ျပဳစုႏုိင္ဖုိ႔ေပါ့။

ဧရာ၀တီ