လူသားမ်ဳိးႏြယ္ကုိ ၿခိမ္းေျခာက္လာသည့္ မားစ္ကူးစက္ေရာဂါ

မားစ္ကူးစက္ေရာဂါ (MERS-Middle East Respiratory Syndrome) သည္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ တုပ္ေကြးေရာဂါ အသစ္ တမ်ိဳးအေနျဖင့္ ေပၚေပါက္  လာေသာ ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္သည္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇြန္လအထိ ေဆာ္ဒီ အာေရးဗီးယား၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ ကာတာ၊ အီဂ်စ္၊ အာရပ္ေစာ္ဘြားမ်ား ျပည္ေထာင္စု၊ ကူ၀ိတ္၊ တူ ရကီ၊ အိုမန္၊ အယ္လ္ဂ်ီး ရီးယား၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ၊ ၾသစႀတီးယား၊ အဂၤလန္၊ ေတာင္ကို ရီးယား၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ တ႐ုတ္ ႏွင့္ ေဟာင္ေကာင္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မားစ္ ေရာဂါကုိ ေတြ႔ရွိခဲ့ရသည္။ ေနာက္ဆံုးေတြ႔ရွိခဲ့ရသည္မွာ ေတာင္ကိုရီးယား ႏိုင္ငံ တြင္ျဖစ္သည္။

ပထမဆံုး အႀကိမ္အျဖစ္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားတြင္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကေတြ႔ရွိခဲ့ ရသည္။ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံမွ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးမႊားပညာ ရွင္ Dr. Ali Mohamed Zaki က လူတေယာက္၏ အဆုတ္မွ အမ်ိဳးအမည္မသိ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ တမ်ိဳးကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး သူ၏ ေတြ႔ရွိမႈကို ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။

ဒုတိယ အႀကိမ္ေတြ႔ရွိမႈက ၂၀၁၂ စက္တင္ဘာလအတြင္းတြင္ ျဖစ္သည္။ ကာတာႏိုင္ငံတြင္ ေနထိုင္သည့္ အသက္ ၄၉ ႏွစ္ အရြယ္ အမ်ိဳးသားတဦးတြင္ အလားတူ တုပ္ေကြးလကၡဏာမ်ားေတြ႔ရွိခဲ့ရၿပီး ပထမအႀကိမ္ႏွင့္ တူညီေန သည္။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာ လအတြင္းတြင္ ကာတာႏွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယား ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အလားတူျဖစ္ရပ္မ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ အသက္ ေသဆံုး ႏိုင္သည္ အထိျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိခဲ့ရၿပီးေနာက္ အဆိုပါ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သုေတ သန ျပဳလုပ္ ျခင္း၊ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ ခဲ့ၾကသည္။

ေရာဂါကူးစက္မႈ အေျခအေနႏွင့္ကုသမႈ

ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) ၏ အဆိုအရ လက္ရွိေတာင္ကိုရီးယား အျဖစ္အပ်က္အထိ တကမာၻလံုးအတိုင္း အတာ အရ ႏိုင္ငံေပါင္း ၂၅ ႏိုင္ငံတြင္ MERS ေရာ ဂါ ျဖစ္ပြားခဲ့သူ ၁၁၇၉ ဦးရွိခဲ့ၿပီး ၄၄၅ ေသဆုံးခဲ့ ေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ေရာဂါရွိသူမ်ားကို ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေပးရသည့္ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းမ်ားကို လည္း ကူးစက္မႈရွိခဲ့သည့္ အတြက္ လူသား ခ်င္း ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ ႏိုင္သည့္ ေရာဂါပိုးတခုျဖစ္သည္။ MERS ကူးစက္ခံရသူမ်ား သည္ အသက္႐ႈလမ္း ေၾကာင္း ႏွင့္ ပတ္ သက္ သည့္ ေ၀ဒနာမ်ားကို ခံစားၾကရၿပီး သိသာသည့္ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားမွာ ဖ်ားျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းႏွင့္ အသက္႐ႈရန္ ခက္ခဲျခင္း တို႔ျဖစ္သည္။ တခ်ိဳ႕က ၀မ္းေလွ်ာျခင္း၊ ပ်ိဳ႕ အန္ျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ၾကသည္။ ေနာက္ဆက္တြဲ အေနျဖင့္ အဆုတ္ အေအး မိျခင္း ႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ ေ၀ဒနာမ်ား ခံစား ၾက ရသည္။ ေရာဂါကူးစက္ခံရသူ ၁၀ ဦးတြင္ ၃ ဦးမွ ၄ ဦးအထိ ေသ ဆံုး ႏိုင္သည္ဟု သိရသည္။

MERS-CoV ဗိုင္းရပ္စ္သည္ အျခားေသာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္မ်ားကဲ့သို႔ပင္ လူသားတို႔ ၏ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းမွ တဆင့္ ကူး စက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္သည္။ ဥပမာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္း အစရွိသျဖင့္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ ႏိုင္မႈကို တိက် ေသခ်ာစြာ ယခုအထိ မသိရေသးပါ။ လူနာႏွင့္ အနီးကပ္ရွိေနေသာ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းမ်ား သို႔မဟုတ္ မိသားစု၀င္မ်ားကို ကူးစက္ျခင္း ကဲ့သို႔ေသာ လူသားခ်င္း ကူးစက္မႈ ကိုသာ စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ေသးသည္။

ေတြ႔ရွိမႈအားလံုးသည္ အာေရဗ်ကၽြန္းဆြယ္ အတြင္းႏွင့္ အနီးတ၀ိုက္ရွိ ႏိုင္ငံမ်ား ႏွင့္ သက္ဆိုင္မႈရွိေနသည္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ကူး စက္ခံရသူမ်ားသည္ အာေရဗ် ကၽြန္းဆြယ္တြင္ ေနထိုင္သူမ်ား သို႔မဟုတ္ ေနမေကာင္း မျဖစ္မီ ထိုေနရာသို႔ခရီးသြားခဲ့သူ မ်ားျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရသည္။

လက္ရွိ အခ်ိန္တြင္ MERS ေရာဂါကို ကာကြယ္ရန္ ကာကြယ္ေဆး မရွိေသး ပါ။ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေနၾကဆဲျဖစ္ပါသည္။

ဘယ္လုိကာကြယ္မလဲ

အေမရိကန္ ေရာဂါကာကြယ္ေရး ႏွင့္ ကုသေရးဌာနက မားစ္ေရာဂါ ကူးစက္ျခင္း မခံရေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္သည့္ အေနျဖင့္ လုပ္ ေဆာင္ရမည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ေအာက္ပါ အတိုင္းအႀကံျပဳထားသည္။

(၁) လက္ကို ဆပ္ျပာႏွင့္ ေရကို အသံုးျပဳ၍ စကၠန္႔ ၂၀ မွ်ၾကာေအာင္ေဆး ေၾကာပါ။ ကေလးငယ္မ်ားကိုလည္း အလားတူ လုပ္ေဆာင္ခိုင္းပါ။ ဆပ္ျပာႏွင့္ ေရရရွိရန္ မလြယ္ကူပါက အယ္လ္ကိုေဟာ အေျခခံေသာ လက္သန္႔စင္ေရကို သံုးပါ။

(၂) ေခ်ာင္းဆိုးစဥ္ သို႔မဟုတ္ ႏွာေခ်စဥ္ ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကို တစ္သွ်ဴး စကၠဴျဖင့္ ပိတ္ပါ။ ၿပီးလွ်င္ တစ္သွ်ဴးကို စြန္႔ပစ္ပါ။

(၃) ေဆးေၾကာထားျခင္း မရွိ္သည့္ လက္ျဖင့္ မိမိ၏ မ်က္လံုး၊ ႏွာေခါင္းႏွင့္ ပါးစပ္ကို ထိေတြ႔ျခင္း မျပဳပါႏွင့္။

(၄) ဖ်ားနာေနသူမ်ား ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာခ်င္းထိေတြ႔ျခင္း၊ နမ္းျခင္း၊ ခြက္တခုတည္း၊ ပန္းကန္တခ်ပ္တည္း စားေသာက္ ျခင္း မ်ား ကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။

(၅) ထိေတြ႔မႈမ်ားသည့္ တံခါးလက္ကိုင္ဖုကဲ့သို႔ေသာ ပစၥည္းမ်ား၊ မ်က္ႏွာျပင္မ်ားကို အၿမဲသန္႔ရွင္းပါ။

ဧရာဝတီ