ေရႊတိဂုံေစတီ ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္ စာရင္း၀င္ ျဖစ္ေတာ့မလား

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ေရႊတိဂုံေစတီႀကီးကုိ ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္ စာရင္း(World Heritage) ထည့္သြင္းႏုိင္ဖုိ႔ အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ႀကီးဌာန က စတင္ စီစဥ္ေနပါတယ္။

သက္ဝင္ရွင္သန္ေနဆဲ အေဆာက္အအံု(Living Monument) ျဖစ္တဲ့ ေရႊတိဂုံ ေစတီႀကီးကုိ ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပံၸႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အဖြဲ႔ (UNESCO)ဆီ ပထမအဆင့္အေနနဲ႔ အဆုိျပဳ စာရင္း(Tentative List) တင္သြင္းမွာျဖစ္ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ စည္းမ်ဥ္း၊ စည္းကမ္းမ်ား အတုိင္း ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္သြားမွာျဖစ္တယ္လုိ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ၀န္ႀကီးဌာနက ဆုိပါတယ္။

“အဆုိျပဳစာရင္းတင္ၿပီးရင္ ေလွ်ာက္ခြင့္ရွိသြားၿပီလုိ႔ ဆုိရမွာပါ၊ ေရႊတိဂုံတုိ႔ ပုဂံတုိ႔ဆုိတာ လူသိမ်ားၿပီး သားျဖစ္ေပမယ့္ ကမၻာ့ အေမြ အႏွစ္ စာရင္းသာ၀င္သြားရင္ က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံ ပုံရိပ္ကုိ ပုိတက္သြားမွာပါ”လုိ႔ ေရွးေဟာင္း သုေတသနနဲ႔ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တုိက္ ညြန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ ဦးေက်ာ္လြင္ဦး က ေျပာပါတယ္။

World Heritage စာရင္းသြင္းခံရဖုိ႔ အတြက္ ႏုိင္ငံတကာ ကြ်မ္းက်င္ပညာရွင္ေတြနဲ႔ စစ္ေဆးရမွာျဖစ္ၿပီး ေရႊတိဂုံဘုရား ၀န္းက်င္ အေဆာက္အအုံ ေဆာက္လုပ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈ မ်ားရွိလာ ႏုိင္တဲ့အျပင္၊ ကမၻာလွည့္ခရီးသြားမ်ား လာေေရာက္ လည္ပတ္မႈကုိလည္း ေလွ်ာ့ခ်ေကာင္း ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ တယ္လုိ႔လည္း သူက ဆုိပါတယ္။

“အန္ေကာ၀ပ္ဆုိ ကမၻာလွည့္ခရီးသြားက တႏွစ္ကုိ ၇ သန္း ေလာက္ လာတယ္၊ လူေတြေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအုံ ေတြ ထိခုိက္ပ်က္စီးမႈ မရွိရေအာင္ အခုကတည္းက ဧည့္သည္အေရအတြက္ ေလွ်ာ့ခ်ေနၿပီ၊ ဆုိးက်ဳိးနဲ႔ ေကာင္းက်ဳိးကေတာ့ ဒြန္တြဲေန တာ ပါပဲ”လုိ႔ ဦးေက်ာ္လြင္ဦး ဆက္ေျပာပါတယ္။

ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္စာရင္း ေလွ်ာက္ထားျခင္း အစီအစဥ္ဟာ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ ေလးႏွစ္ခန္႔ၾကာႏုိင္ၿပီး ႏုိင္ငံတကာ ပညာရွင္ေတြကုိ ဖိတ္ေခၚစစ္ေဆးရတဲ့အတြက္ ေငြေၾကး အမ်ားအျပား ကုန္က်ႏုိင္တယ္လုိ႔ လည္း သိရပါတယ္။

သမုိင္းတန္ဖိုး ႀကီးမားတဲ့ ေရႊတိဂုံေစတီႀကီးဟာ လက္ရွိအေျခအေနမွာ UNESCO ရဲ႕ စံသတ္မွတ္ခ်က္ ေတြနဲ႔ ကုိက္ညီ ႏုိင္တဲ့အတြက္ World Heritage အျဖစ္ စာရင္း၀င္ဖုိ႔ ရာႏႈန္းျပည့္ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔လည္း ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈဌာန က ယုံၾကည္ေနပါတယ္။

ဘာသာေရး သမုိင္းအရ ေရႊတိဂုံေစတီႀကီးကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀ ေက်ာ္ ဥကၠလာပ မင္းႀကီး လက္ထက္ မဇိၥ်မ ေဒသ သား တဖုႆ နဲ႔ ဘလႅိက ကုန္သည္ညီေနာင္ က ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ဓာတ္ေတာ္မ်ားနဲ႔ သိဂုၤတၱရ ကုန္းေတာ္မွာ တည္ထားခဲ့တယ္လုိ႔ ဆုိေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ သမုိင္းပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေရွးေဟာင္း သုေတသနပညာရွင္ေတြ ကေတာ့ ၆ ရာစုနဲ႔ ၁၀ ရာစုၾကားမွာ မြန္တုိ႔ တည္ခဲ့ တယ္လုိ႔ သုံးသပ္ၾကပါတယ္။

မြန္ဘုရင္တဦးျဖစ္တဲ့ ဗညားဦး လက္ထက္နဲ႔ ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပု လက္ထက္မွာ ဉာဏ္ေတာ္ကုုိ လက္ရွိအေနအထားထက္ ျမႇင့္ၿပီး ျပန္လည္ျပင္ဆင္ခဲ့ပါတယ္။

၁၇၆၈ ခုႏွစ္ ဆင္ျဖဴရွင္မင္း လက္ထက္မွာေတာ့ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ျဖစ္တဲ့ ေျမငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ ထီးေတာ္ ေျမခခဲ့ရတဲ့အတြက္ ထပ္မံျပင္ဆင္ ရပါေသးတယ္။

လက္ရွိမွာေတာ့ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ အဉာဏ္ေတာ္ အျမင့္ဟာ ေပေပါင္း ၃၆၈ ေပ ရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

အဲဒီ ေရႊတိဂုံ ေစတီေတာ္ႀကီးကုိ ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္ျဖစ္ႏုိင္ေအာင္လုိ႔ ပထမဆုံးအႀကိမ္ အဆုိျပဳစာရင္း တင္သြင္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာႏုိင္ငံအေနနဲ႔ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ စစ္အစုိးရ လက္ထက္မွာ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ အေမြအႏွစ္မ်ားျဖစ္တဲ့ အင္း၀၊ စစ္ကုိင္း၊ အမရပူရ၊ မင္းကြန္း၊ မႏၲေလး ၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ား၊ မြန္ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ ပဲခူး ဟံသာ၀တီ၊ ရခုိင္ျပည္ ေျမာက္ဦး ေဒသ၊ ပုဂံေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္ ေဒသရွိ အေဆာက္အအုံမ်ား၊ ဟန္လင္း၊ ဗိႆႏိုး၊ သေရေခတၱရာ ပ်ဴၿမိဳ႕ သုံးၿမိဳ႕ အပါအ၀င္ အုံတုံ၊ စေလ၊ ပခန္းႀကီး၊ ပခန္းငယ္၊ လယ္ကုိင္း ေက်ာင္းေတာ္ရာ၊ စကု၊ ေရႊေက်ာင္း(မႏၲေလး)တုိ႔မွာရွိတဲ့ သစ္သားဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းေတြနဲ႔ သဘာ၀ဆုိင္ရာ အေမြအႏွစ္ အျဖစ္ ျပဒါးလင္းဂူ၊ အင္းေလးကန္ တုိ႔ကုိလည္း ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္တင္သြင္းဖုိ႔ UNESCO ကုိ အဆုိျပဳစာရင္း တင္သြင္းခဲ့ပါေသး တယ္။

ပုဂံ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ ေဒသကေတာ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈ(Management Plan) အားနည္းျခင္း၊ ေရွးေဟာင္းဇုန္ နယ္နိမိတ္မ်ား တိတိက်က် မသတ္မွတ္ရေသးျခင္း၊ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအုံမ်ား ထိန္းသိမ္းျခင္းဆုိင္ရာ ဥပေဒ မျပဌာန္းရေသး သည့္္အတြက္ UNESCO က လုိအပ္ခ်က္မ်ားကုိ ျပန္လည္ျပဳလုပ္ၿပီးမွ တင္သြင္းဖုိ႔ မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ေပမယ့္ အခုအထိ ျပန္လည္တင္သြင္း ႏုိင္ျခင္းမရွိေသးပါဘူး။

ဒါဟာ စစ္အစိုးရလက္ထက္ ပုဂံေဒသရွိ ေရွးေဟာင္း ေစတီပုထုိး တခ်ိဳ႕ စည္းကမ္းမဲ့ အလြန္အကြ်ံျပဳ ျပင္ျခင္း ခံရျခင္းနဲ႔လည္း သက္ဆုိင္ႏုိင္ၿပီးေတာ့ အခုအခါမွာ အာနႏၵာ ဘုရားကိုေတာ့ အိႏၵိယႏုိင္ငံ အကူ အညီနဲ႔ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈက စနစ္တက် ျပင္ ဆင္ေနပါတယ္။

အခုႏွစ္လယ္ပုိင္းမွာေတာ့ ပ်ဴၿမိဳ႕ သုံးၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ဟန္လင္း၊ ဗိႆႏုိး နဲ႔ သေရေခတၱရာ တို႔ကုိ UNESCO က ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္ စာရင္း ထည့္သြင္း မသြင္း ဆုံးျဖတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စာရင္းသြင္းခံရင္ေတာ့ ျမန္မာျပည္ မွာ ပထမဆုံး ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္ စာရင္း၀င္ျဖစ္လာမွာပါ။

ျမန္မာ့ အိမ္နီးခ်င္း ထုိင္းႏုိင္ငံမွာေတာ့ အယုဒၶယနဲ႔ ဆူခုိထုိင္း ၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ားအျပင္ တျခားေသာ သဘာ၀ဆုိင္ရာ အေမြအႏွစ္ ေန ရာ သုံးခုနဲ႔ လာအုိ ႏုိင္ငံမွာေတာ့ လြမ္ဖရာဘန္ ၿမိဳ႕ေဟာင္းတုိ႔ဟာ ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ခံထားရပါတယ္။

ဧရာ၀တီ