ခ်င္းမုိင္ တကၠသုိလ္မွာ ျမန္မာ့ မီဒီယာအေၾကာင္း ေဆြးေႏြး

လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေနနဲ႔ ျမန္မာ့မီဒီယာ အခန္းက႑အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပြဲ တရပ္ကို ထုိင္းႏိုင္ငံ ခ်င္းမုိင္ၿမိဳ႕ရွိ ခ်င္းမုိင္ တကၠသုိလ္ ထဲမွာ က်င္းပသြားပါတယ္။ ဦးေဆာင္ ေဆြးေႏြးသူေတြကေတာ့ Dr. Jennifer Leehey ၊ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ ကိုေအာင္ေဇာ္၊ ကရင္ သတင္းစဥ္ (KIC) က အယ္ဒီတာ နန္းေဖာ့ေဂ၊ ေဖ့စ္ဘုတ္သံုးစြဲမႈ ေစာင့္ၾကည့္သုေတသနျပဳေနသူ မမြန္မြန္ျမတ္ တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ခ်င္းမုိင္ တကၠသိုလ္က Dr. Jennifer Leehey က Burma’s Media in the 1990’s and the Media’s Role in Burma’s Democratic Transition ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ၁၉၉၀ ေက်ာ္ ကာလမ်ားက ျမန္မာ့ မီဒီယာဆုိင္ရာ သုေတသနျပဳခ်က္နဲ႔ ျမန္မာႏို္င္ငံ ရဲ႕ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကာလ မီဒီယာရဲ႕အခန္းက႑ေတြကို အက်ယ္တ၀ံ့ ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ပါတယ္။

စာေပ စိစစ္ေရး ေပၚေပါက္ခဲ့ပံု၊ ျပည္တြင္း သတင္းဂ်ာနယ္ေတြက သတင္းမွန္ ေရးသားဖုိ႔ အခက္အခဲေတြ ရင္ဆုိင္ရလုိ႔ ေပးလုိတဲ့ သတင္းစကားကုိ ၀ွက္ၿပီး သြယ္၀ုိက္သတင္းပို႔တဲ့နည္းကုိ ပံုေဖာ္ၾကည့္ျခင္းနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔လည္း သူက ေဆြးေႏြး သြားပါတယ္။
Media Reforms in Burma and the Capacity of Native Journalists in Burma ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးတဲ့ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ ကိုေအာင္ေဇာ္ ကေတာ့ ရရွိတဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္ အေပၚ မူတည္ၿပီး အခ်က္ ၁၀ ခ်က္ ပါတဲ့ ပံုႏွိပ္ ဥပေဒ ဆုိင္ ရာကို ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ဒီမုိကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို တကယ္တမ္းသာ သြားေနတယ္ဆုိရင္ ျမန္မာ့စာနယ္ဇင္း ေလာကကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ကန္႔သတ္မႈေတြ လုပ္ေနတဲ့ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီးဌာနဆုိတာ မရွိသင့္ပါဘူးလုိ႔လည္း သူက ေျပာသြားပါေသးတယ္။
အဲဒီ အျပင္ ျပည္ပမွာ အေျခစိုက္တဲ့ ျမန္မာသတင္းဌာနေတြအေနနဲ႔ မတူတဲ့ ေနာက္ခံ သမုိင္းေၾကာင္းေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားၾကတာနဲ႔ လက္ရွိ ရပ္တည္လႈပ္ရွားပံုေတြကိုလည္း သူသြားခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္း ခရီးစဥ္ေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ျပၿပီး ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“က်ေနာ္တုိ႔ မီဒီယာတာ၀န္တခုကို ထမ္းေဆာင္တဲ့ေနရာမွာ အခု အျပင္ကေန အမ်ားႀကီး လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ ေတာ့ အမ်ားႀကီး ကန္႔သတ္ ခံေနရဆဲပါ”လုိ႔လည္း ကိုေအာင္ေဇာ္က ေျပာဆုိပါတယ္။
က်ယ္ျပန္႔စြာ အသံုးျပဳလာတဲ့ ေဖ့စ္ဘုတ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေကာင္းက်ဳိး၊ ဆုိးက်ိဳးေတြရွိပံု၊ တခ်ဳိ႕ အစုိးရ အရာရွိႀကီးေတြက မလုိလား အပ္တဲ့ သေဘာထား မွတ္ခ်က္ေတြကို ေဖ့စ္ဘုတ္ေပၚမွာ ေပးတာဟာ မသင့္ေတာ္ေၾကာင္းလည္း သူက ေထာက္ျပေ၀ဖန္ပါတယ္။
The Rise and Impact of Social Media in Burma ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသူကေတာ့ မမြန္မြန္ျမတ္ပါ။ သူက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လူမႈကြန္ရက္ မီဒီယာ သံုးစြဲမႈ ျမင့္မားလာမႈနဲ႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။
ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ ဆုိးက်ိဳး၊ ေကာင္းက်ိဳးရွိတာကို သုေတသန ျပဳခ်က္ေတြအေပၚ အေျခခံရွင္းလင္း ေျပာၾကားသြားတာမွာ အလြန္ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေကာင္းပါတယ္။ ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင့္ရွိသလုိ တဖက္ကလည္း လြတ္လပ္စြာ အပုပ္ခ် ေစာ္ကား မႈေတြ ရွိေနတာကို သူက ေထာက္ျပပါတယ္။
သူက ေဖ့စ္ဘုတ္ေၾကာင့္ ဘယ္သူဘယ္ေနရာမွာ ဘာျဖစ္ေနတယ္ဆုိတာ အခ်ိန္နဲ႔အမွ် အခ်က္အလက္ သတင္းေတြကို သိခြင့္ရၿပီး Citizen Journalist ေတြ ပိုအားေကာင္းလာတာ မွန္ေပမယ့္ တဖက္မွာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ မရွိတာနဲ႔ ျပည္တြင္း မီဒီယာေတြ မွာ အရင္ကထက္ ေရးသားေဖာ္ျပခြင့္ ပိုရလာတာလည္း မမြန္မြန္ျမတ္က ေျပာဆုိပါေသးတယ္။
အင္တာနက္သံုးစြဲသူ ကိန္းဂဏန္းေတြ ျမင့္တက္လာတာကိုေထာက္ျပၿပီး တႏိုင္ငံလံုးအတုိင္းအတာနဲ႔ က်ယ္ပ်ံ႕စြာမသံုးႏို္င္ၾကေသး ေပမယ့္ ေဖ့စ္ဘုတ္ အစရွိတဲ့ လူမႈကြန္ရက္ေတြက တင္ျပတဲ့ သတင္း၊ ဓာတ္ပံုေတြေၾကာင့္ အလွ်င္အျမန္ပဲ တဆင့္စကား တဆင့္ နားနဲ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔လြယ္လာတာကိုလည္း သူက ေျပာပါတယ္။
ျပည္တြင္း မီဒီယာ ဂ်ာနယ္စာေစာင္ေတြ ေဖ့စ္ဘုတ္ စာမ်က္ႏွာ သံုးစြဲပံုကိုလည္း Eleven Media က ေဖ့စ္ဘုတ္ စာမ်က္ႏွာကို ၂၀၁၀ ေမလ ၆ ရက္က စတင္ၿပီး Like လုပ္ထားမႈေပါင္း ၈၆၉၇၂ နဲ႔ အေၾကာင္းအရာေပါင္း ၂၅၃၁၇ ခု ရွိေၾကာင္း၊ The Voice Weekly က Like က ၄၆၅၇၈၊ အေၾကာင္းအရာေပါင္း ၂၂၇၉၈ ခု၊ 7Day News Journal က Like ၄၄၉၈၈၊ အေၾကာင္းအရာ ၂၂၉၄၄ ခု၊ Yangon Press Intl (YPI) က  Like ၁၃၁၇၅ နဲ႔ အေၾကာင္းအရာ ၁၀၈၅ ခု၊  The Myanmar Times ကေတာ့ ေဖ့စ္ ဘုတ္ စာမ်က္ႏွာကို ၂၀၁၀ ဇန္န၀ါရီလ ၂၁ ရက္က စတင္ခဲ့ၿပီး Like လုပ္ထားမႈ ၁၂၅၈၂ ရွိၿပီး အေၾကာင္းအရာ ၁၃၈၀ ခု ရွိေၾကာင္း သူက ႏႈိင္းယွဥ္ျပသြား ပါတယ္။
ျပည္တြင္း မီဒီယာေတြရဲ႕ ရပ္တည္ေနပံုကိုလည္း သူက“ျပည္တြင္း ဂ်ာနယ္ေတြက မ်ားေသာ အားျဖင့္ Market (ေစ်းကြက္) ကို အမွီျပဳရတာေပါ့။ အခုဟာက ဂ်ာနယ္ေတြက အရမ္းမ်ားေနၿပီဆုိေတာ့ ရပ္တည္ဖုိ႔က ကိုယ့္ဂ်ာနယ္ ဖတ္တဲ့ သူမ်ားလာေအာင္ လုပ္ဖုိ႔ လုိတာကိုး။ လူဖတ္မ်ားတဲ့ သတင္းေတြ ေဖာ္ျပမွသာ သူတုိ႔လည္း ရပ္တည္လုိ႔ ရမွာေလ”လို႔ မမြန္မြန္ျမတ္ က ဧရာ၀တီကို ေျပာ ပါတယ္။
စတုတၳေျမာက္ ေဆြးေႏြးသူ နန္းေဖာ့ေဂ ကလည္း Burma’s Ethnic Media ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြး ပါတယ္။ KIC အယ္ဒီတာ နန္းေဖာ့ေဂ က ျမန္မာ စာနယ္ဇင္းေလာကမွာ တုိင္းရင္းသား ဘာသာ စာေပနဲ႔ တင္ျပတဲ့ သတင္း၊ ဂ်ာနယ္ေတြ ထုတ္ေ၀ခြင့္နဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ၂၀၀၈ ခုႏွစ္အေျခခံ ဥပေဒမွာ မရွိေသးေၾကာင္း ေထာက္ျပ သြားပါတယ္။
“အခု ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုထဲမွာ တုိင္းရင္းသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြဘာမွ မပါဘူး။ အဲဒီ အခြင့္အေရးေတြထဲမွာ က်မတုိ႔ တုိင္းရင္း သားေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ ဘာသာစကားေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိတယ္၊ ထုတ္ေဖာ္ခြင့္ ရွိတယ္၊ ျဖန္႔ေ၀ပိုင္ခြင့္ ရွိ တယ္ ဆုိတာ မပါတဲ့ အခါက်ေတာ့ က်မတုိ႔က ေတာင္းဆုိဖို႔ ခက္ေနတယ္။ ဖြဲ႔စည္းပံုထဲမွာ ဒါေတြပါမွသာ ျဖည့္စြက္မယ္၊ ျပင္ဆင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ က်မတုိ႔အတြက္ အဆင့္ဆင့္ သြားႏုိင္ဖုိ႔ လမ္းပြင့္မယ္”လို႔ နန္းေဖာ့ေဂ က ဧရာ၀တီကို ေျပာပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာ ျမန္မာ့သတင္း Burma News Internation(BNI) ကြန္ရက္ အဖြဲ႔၀င္ေတြရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္စဥ္ ေစာင့္ၾကည့္ သတင္း ပုိ႔ခ်က္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္စဥ္အေပၚ ယံုၾကည္မႈ အျပည့္အ၀ မရတဲ့အတြက္ ျမန္မာဒုကၡသည္မ်ား ေနရပ္ျပန္ေရး အဆင္သင့္မျဖစ္ပံု၊ အစုိးရပိုင္းက ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္စဥ္မွာ အစည္းအေ၀း ေဆြးေႏြးမႈမွတ္တမ္း လက္မွတ္ေရးထုိးတာကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လက္မွတ္ထုိး ဟန္ အသံုးခ်တင္ျပမႈေတြ ရွိေနတာကိုလည္း သူက ေထာက္ျပေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။ ကရင္ သတင္းစဥ္ (KIC)ဟာလည္း BNI အဖြဲ႔၀င္ ျဖစ္ပါတယ္။