ျမန္မာလား၊ ဗမာလားနဲ႔ တိုင္းရင္းသား ျပႆနာ

ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္က အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (NLD) ကို သတိေပးတဲ့ သတင္းနဲ႔အတူ အခုျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ႏိုင္ငံအေခၚအေဝၚ ေဝါဟာရ အျငင္းပြားမႈမွာ ႏိုင္ငံေရးသေဘာ အဓိက အေလးနက္ထား စဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္က တိုင္းျပည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ စြဲကပ္ေနတဲ့ တိုင္းရင္းသား ျပႆနာနဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္။ အေၾကာင္းက ႏိုင္ငံကို ေခၚေဝၚ ညႊန္းဆိုတဲ့ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ မူကြဲႏွစ္မ်ိဳးစလံုး၊ “ျမန္မာ (Myanmar) နဲ႔ ဗမာ (Burma)” ဟာ ႏိုင္ငံမွာ ေရွး ဓားမဦးခ် အေျခခ် မီွတင္းေနထိုင္ေနတဲ့၊ ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ တျခား တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုအားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မႈ အားနည္းေနလို႔ျဖစ္တယ္။

လြတ္လပ္ေရးေခတ္ဦး ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီေခတ္၊ စစ္တပ္ႀကီးစိုးတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၊ မဆလ တပါတီ အာဏာရွင္ ေခတ္ေတြမွာ ေခၚေဝၚခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံနာမည္ ျမန္မာလို “ျမန္မာ” အဂၤလိပ္လို “Burma” နဲ႔ နဝတ၊ နအဖ စစ္အစိုးရေခတ္ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ က်င့္သံုးတဲ့ ျမန္မာလို “ျမန္မာ”၊ အဂၤလိပ္လို “Myanmar” ႏွစ္ခုစလံုးဟာ ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ျမန္မာလူမ်ိဳး တမ်ိဳးတည္း ကိုသာ အဓိက ညႊန္းဆိုႏိုင္တဲ့အတြက္ ပေဒသရာဇ္ ေခတ္လို အင္အားႀကီး၊ အေရအတြက္မ်ားသူ ဦးေဆာင္ ခ်ယ္လွယ္စတမ္း လူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ သေဘာ၊ တိုင္းျပည္ကို ျမန္မာလူမ်ိဳး တစုတည္းကသာ ပိုင္သလို ျဖစ္ေနလို႔ ျဖစ္တယ္။

မူကြဲ ႏွစ္ခုစလုံးရဲ႕ ႏိုင္ငံနာမည္ ျမန္မာလိုအခၚ “ျမန္မာ” ဟာ ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသား အားလံုးနဲ႔ သမိုင္း အစဥ္အဆက္ ဘယ္လိုမွ ဆက္ႏႊယ္မႈ မရွိခဲ့ဘူး။ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ မျဖစ္ခင္အထိ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ အတြင္း ေနထိုင္ေနတဲ့ ျမန္မာ အပါအဝင္ တိုင္းရင္းသား ေတြဟာ အျပန္အလွန္ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ အင္ပါယာ ခ်ဲ႕ထြင္မႈသေဘာအရ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ရတဲ့ ကာလေတြ ရွိေသာ္ျငားလည္း တကယ့္ သေဘာအေနနဲ႔က သီးသန္႔ ပေဒသရာဇ္ ႏိုင္ငံေလးမ်ား အသြင္၊ ကိုယ့္ထီး ကိုယ့္နန္း နဲ႔ ေနခဲ့ၾကတဲ့ အတြက္ “ျမန္မာႏိုင္ငံ” ဆိုတဲ့ အေခၚဟာ တျခား တိုင္းရင္းသားအားလံုးနဲ႔ ပတ္သက္စရာ အေၾကာင္းလည္း မရွိဘူး။ ဥပမာ -ပေဒသရာဇ္ေခတ္ တေလွ်ာက္ ျမန္မာက အင္အားသာတဲ့ အခ်ိန္မွာ မြန္ႏိုင္ငံဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ လက္ေအာက္မွာ ေရာက္ေနၿပီး မြန္အင္အားသာတဲ့ အခါမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ မြန္ႏိုင္ငံလက္ေအာက္မွာ ေရာက္ေနျခင္း သေဘာျဖစ္တယ္။

ျမန္မာစကား အေရးနဲ႔အေျပာ ႏွစ္ခုစလံုးမွာ ျမန္မာလူမ်ိဳးကို ေခၚတဲ့ အေခၚအေဝၚဟာ “ျမန္မာ” နဲ႔ “ဗမာ” ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး ေရာ ေရာေနတယ္။ ေယဘုယ် အားျဖင့္ “ျမန္မာ” ကို အေရးမွာ သံုးေလ့ရွိၿပီး အေျပာမွာေတာ့ “ဗမာ” လို႔ သံုးၾကတယ္။ ဒါဟာ တျခားေသာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဘာသာစကား မ်ားမွာလည္း ေတြ႕ႏိုင္တဲ့ အေရးနဲ႔ အဖတ္ အဓိပၸာယ္တူ စကားလံုးတခ်ိဳ႕ ကြဲေနျခင္း ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာ စာေပ ေပၚထြန္းခ်ိန္ကစၿပီး လူမ်ိဳးအေခၚ “ျမန္မာ”  “ဗမာ” အသံုးဟာ ေရာေထြးေနတယ္၊ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို လူမ်ိဳးအမည္နဲ႔ သံုးတဲ့ အေထာက္အထားေတြ ရွိခဲ့တယ္။ သို႔ေသာ္ “ျမန္မာ” က မူလ ျဖစ္တယ္။

ခုအေခၚ ျမန္မာ (ဗမာ) ျဖစ္လာမယ့္ သူေတြဟာ လက္ရွိႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္ အေရွ႕ဘက္ ေတာင္ေပၚေဒသကေန အလယ္ပိုင္း ေျမျပန္႔ကို ၉ ရာစုမွာ ဝင္တယ္၊ ပုဂံမွာ အေျချပဳတယ္။ သူတို႔ကို ေျမျပန္႔မွာ ေရွးဦး ရွိေနၿပီး ျဖစ္တဲ့ မြန္ေတြက “မရမာ၊ မိုင္းရ္မာ” (Mirma/Mranma) လို႔ ေခၚတယ္။ ဒီအခ်က္ ကို လက္ရွိအခ်ိန္အထိ က်န္ရွိေနေသးတဲ့ အထဲမွ ေရွးအက်ဆံုး မြန္ဘာသာနဲ႔ ေရးထားတဲ့ မြန္ေက်ာက္စာ (၁၁၀၂) မွာ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ေရွး ျမန္မာေတြ အလယ္ပိုင္းကို အေျခခ် ေနထိုင္ၿပီးေနာက္ ပ်ဴ၊ မြန္ေတြ ဆီကတဆင့္ အိႏၵိယ အကၡရာကို အေျခခံတဲ့ စာေပကို ရလို႔ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ မွတ္တမ္းေတြ ေရးလာ ႏိုင္ရာမွာလည္း သူတို႔လူမ်ိဳးနာမည္ကို မြန္ေတြ ေခၚတဲ့နာမည္အတိုင္းပဲ သံုးတယ္။ ဒါကို လက္ရွိ ရွာေဖြေတြ႕ရွိလို႔ရတဲ့ အထဲက နာမည္ အေခၚနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ေရွးအက်ဆံုး ျမန္မာဘာသာနဲ႔ ေရးထိုးထားတဲ့ ျမန္မာေက်ာက္စာ (၁၁၉၀) မွာ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။

ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာဘာသာ စကားမွာ “ရ (Ra)” သံ ထည့္ရြတ္တာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတဲ့ အတြက္ “မရမာ၊ မိုင္းရ္မာ” (Mirma/Mranma) ကေန “ျမမၼာ၊ ျမန္မာ” (Myanmar) ဆိုၿပီး လက္ရွိသိတဲ့ လူမ်ိဳးနာမည္ “ျမန္မာ” အျဖစ္ ေျပာင္းသြားတယ္။ (စကားခ်ပ္ – ျမန္မာ စကားနဲ႔ ဘာသေဗဒ သေဘာတူတဲ့ ရခိုင္၊ ထားဝယ္နဲ႔ ေယာ လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ အသံုးမွာ မ်က္ေမွာက္ ေခတ္အထိ “ရ (Ra )” သံ ထည့္ရြက္ေနဆဲဆိုတာ သတိျပဳပါ)

ေရွးျမန္မာေတြဟာ ပ်ဴ၊ မြန္၊ အိႏၵိယ တို႔ဆီက ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာေပ တင္သာမက ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ဘာသာတရားပါ ရရွိခဲ့တဲ့အတြက္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္တဲ့ “ျဗဟၼာ” က ဆင္းသက္တဲ့ သေဘာ “ျဗဟၼာ” လူမ်ိဳး၊ တဆင့္ “ဗမာ” လူမ်ိဳး ဆိုၿပီး လူမ်ိဳး နာမည္ အသစ္ မူကြဲ တမ်ိဳးအေနနဲ႔လည္း ထပ္ေပၚလာတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလာေလာဆယ္ ေတြ႕ရွိရတဲ့ သမိုင္း ေက်ာက္စာ အေထာက္အထား၊ သုေတသန အရ စဝင္လာခဲ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ သူတို႔ကို အထက္မွာ ဆိုခဲ့သလို “ျမန္မာ” လို႔သာ ေခၚတဲ့အတြက္ လူမ်ိဳးနာမည္ အေနနဲ႔ “ျမန္မာ” က မူလ၊ “ဗမာ” က ဆင့္ပြားျဖစ္တယ္ဆိုတာ ထင္ရွားတယ္။

ေရွးျမန္မာေတြ ေျမျပန္႔ကို စဝင္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံမရွိေသးဘူး ဆိုတာကို သတိျပဳေစခ်င္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း အင္အား ႀကီးမားလာၿပီး ပုဂံ ပေဒသရာဇ္ လက္နက္ ႏိုင္ငံေတာ္ အင္ပါယာကို ခ်ဲ႕ထြင္ရင္းနဲ႔ ပုဂံလက္နက္ ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး၊ တနည္း အားျဖင့္ ပထမ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ေပၚလာတယ္။

က်န္ရွိေနေသးတဲ့ ေက်ာက္စာ မွတ္တမ္းေတြအရ ႏိုင္ငံကို “ျမန္မာျပည္” လို႔ တိုက္ရိုက္တပ္ေခၚတာကို နရပတိစည္သူ/ ဒုတိယ စည္သူ (၁၁၆၅-၁၂၁၁) ရဲ႕ ေျမး၊ ေဇယ်သိခၤ ေခၚ နားေတာင္းမ်ားမင္း (ထီးလိုမင္းလိုမင္း) ရဲ႕သား၊ က်စြာမင္း (၁၂၃၄-၁၂၅၀) လက္ထက္က ျမန္မာဘာသာနဲ႔ ေရးထိုးတဲ့ ေက်ာက္စာ မွတ္တမ္း (တြဲလ်က္ ဓာတ္ပံုပါ) မွာ အထင္အရွား ေတြ႕ႏိုင္တယ္။

ေနာက္ပိုင္း ေခတ္ေတြမွာလည္း ႏိုင္ငံနာမည္ကို ဒီသေဘာမ်ိဳးပဲ ေခၚခဲ့တယ္။ ဥပမာ – ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၀၈-၁၈၇၈) က သူဟာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ရဲ႕ ဘုရင္ဆိုၿပီး ညႊန္းဆိုခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔မင္းဆက္ ျမန္မာကုန္းေဘာင္ အင္ပါယာဟာ ျမန္မာလူမ်ိဳး တမ်ိဳးတည္း ေနထိုင္တဲ့ ေနရာေတြထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီးျဖစ္တဲ့ အတြက္ ဒီအေခၚဟာ တျခား တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးကို ထိခိုက္တဲ့ ျမန္မာလူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ သေဘာ ပေဒသရာဇ္အေခၚ သက္သက္သာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေခတ္အေျခအေန၊ စနစ္နဲ႔ အေတြးအေခၚ အရ ႏိုင္ငံနာမည္ကို လူအမ်ားစု အေျချပဳတဲ့ “ျမန္မာ” ဆိုၿပီး တပ္ေခၚခဲ့ ျခင္းဟာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္လို တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုအားလံုး မူရင္း ရရွိခဲ့တဲ့ အခြင့္အေရးေတြ အတိုင္း တန္းတူ သာတူညီမွ် ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ လံုးလံုး မသင့္ေလ်ာ္ေတာ့ပါ။

ဒါေၾကာင့္ ဌာေနတိုင္းရင္းသား အားလံုးျဖစ္တဲ့၊ မြန္၊ ျမန္မာ၊ ရခိုင္၊ ရွမ္း၊ ပအို႔ဝ္၊ ကရင္၊ ကခ်င္၊ ခ်င္း အစရွိတဲ့ သူေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားကေန လာေရာက္ အေျခခ်ေနထိုင္သူ တရုတ္၊ အိႏၵိယ စတဲ့ လူမ်ိဳးစံု ပူးေပါင္းပါဝင္ခဲ့တဲ့ ကိုလိုနီကၽြန္ဘဝ လြတ္ေျမာက္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈေခတ္မွာ သခင္ဘေသာင္း (၁၉၀၂-၁၉၈၀) ဦးေဆာင္တဲ့ လူမ်ိဳးစံု ပါဝင္တဲ့ သခင္ႀကီးေတြရဲ႕ “ဒို႔ဗမာ အစည္းအရံုးႀကီး” က တႏိုင္လံုးမွာ ရွိတဲ့ လူမ်ိဳးအသီးသီးရဲ႕ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ ႏိုးၾကားလာေစဖို႔ ႏိႈးေဆာ္ရာမွာ ဒီႏိုင္ငံဟာ “ျမန္မာ” ႏိုင္ငံမဟုတ္၊ “ျမန္မာ” တမ်ိဳးတည္း မပိုင္၊ “ျမန္မာ” အပါအဝင္ တိုင္းရင္းသား အားလံုးနဲ႔ လူနည္းစု လူမ်ိဳးစုမ်ား ပိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အတြက္ “ဗမာ” ႏိုင္ငံ လုိ႔သာ ေခၚဆိုရမယ္ ဆိုၿပီး “ဒို႔ဗမာအစည္းအရံုး ေၾကညာစာတမ္း” မွာ အတိအလင္း ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။

အဖြဲ႕အစည္း နာမည္ကိုလည္း အားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳႏိုင္တဲ့ သေဘာ “ဒို႔ဗမာ အစည္းအရံုး” လို႔သာ ေပးခဲ့ၿပီး “ဒို႔ျမန္မာ အစည္းအရံုး” လို႔ မေခၚတြင္ေစခဲ့ဘူး။ ဒါဟာ ျမန္မာအပါဝင္ တျခား လူမ်ိဳးစုေတြ မွီတင္းေနထိုင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ နာမည္ကို သမိုင္းအေထာက္အထားနဲ႔ ဘာသာေဗဒ သေဘာအရလည္း ဆီေလ်ာ္ၿပီး ျမန္မာ လူမ်ိဳးနာမည္ အစမူလ ျဖစ္တဲ့ “ျမန္မာ” ကို မသံုးဘဲ ဆင့္ပြားမူ “ဗမာ” ကိုသာ “ဒို႔ဗမာအစည္းအရံုးႀကီး” က သံုးဖို႔ ညႊန္းဆိုခဲ့ျခင္း၊ တကယ္ သံုးခဲ့ျခင္းဟာ ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ား အတြက္လည္း ေခတ္အေျခအေနအရ ေက်နပ္လက္ခံစရာ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ “ဒို႔ဗမာ အစည္းအရံုး” က ေမြးထုတ္လိုက္တဲ့ အမည္နာမကို သုံးတယ္။ ဂ်ပန္ေခတ္ ႏိုင္ငံရဲ႕ တရားဝင္ နာမည္ဟာ “ဗမာႏိုင္ငံေတာ္” ျဖစ္ခဲ့တယ္။

တကယ္ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ ဘဝကေန လြတ္ေျမာက္လာၿပီး အျပည့္အဝ လြတ္လပ္ေရး ယူတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ “ဒို႔ဗမာ အစည္းအရံုး” ေခတ္က တည္ေဆာက္ထားႏိုင္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာနဲ႔ တျခား တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ စည္းလံုးညီညြတ္၊ သာတူညီမွ်၊ ဥမကြဲ သိုက္မပ်က္ စိတ္ဓာတ္နဲ႔ အႏွစ္သေဘာေတြဟာ နယ္ခ်ဲ႕ရဲ႕ ေသြးထိုးမႈ၊ ဘက္ႏွစ္ဘက္ စလံုးရဲ႕ လူမ်ိဳးေရး သူငယ္နာ မစင္မႈနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး သေဘာေတြေၾကာင့္ ေမွးမွိန္လာခဲ့တယ္။ လြတ္လပ္တဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ ပထမဆံုး ဖြဲ႕စည္း အုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ (၁၉၄၇) မွာ ကိုက ျပည္ေထာင္စု စစ္စစ္ မူ မွ်တတဲ့ ျပည္နယ္၊ အာဏာ၊ ခြဲေဝမႈ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သေဘာ နဲ႔ အႀကိဳသေဘာ တူညီထားခဲ့တဲ့ ပင္လံု ကတိကဝတ္ ေတြကို အျပည့္အဝ မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး ေရွးယခင္ ပေဒသရာဇ္ ေခတ္မွာကတည္းက အျပန္အလွန္ အင္ပါယာ ခ်ဲ႕ထြင္မႈေၾကာင့္ အရင္းတည္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးစုခ်င္း မယံုၾကည္ႏိုင္မႈ သံသယနဲ႔ အမုန္းဟာ ျပန္လည္ အသက္ဝင္ လာခဲ့တယ္။ (စကားခ်ပ္ – အျပန္အလွန္ ဆိုတဲ့ သေဘာဟာ မြန္နဲ႔ ျမန္မာၾကားသာ ျဖစ္တယ္၊ ျမန္မာနဲ႔ တျခား လူမ်ိဳးစုမ်ားၾကားမွာက မ်ားေသာအားျဖင့္ ျမန္မာကသာ အင္အားႀကီးတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ လူမ်ိဳးစု ေဒသ ပေဒသရာဇ္ ၿမိဳ႕ျပ ႏိုင္ငံငယ္ေတြကို နယ္ခ်ဲ႕ၿပီး အျပည့္အဝ သြားသိမ္းတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ၾသဇာခံ ပ႑ာဆက္ ခိုင္းတယ္၊ ဥပမာ – ရခိုင္ႏိုင္ငံ၊ ရွမ္းျပည္လို႔ ေခၚတဲ့ ေမာသွ်မ္းႏိုင္ငံ)

လြတ္လပ္ေရး ရရခ်င္းမွာ ျမန္မာ အမ်ားစုနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အစိုးရနဲ႔ တခ်ိဳ႕ လူမ်ိဳးစုေတြနဲ႔လည္း စတင္ၿပီး ျပည္တြင္းစစ္ပြဲ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဥပမာ – ကရင္နဲ႔။ ကရင္နဲ႔က ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း ပထမအႀကိမ္ အဂၤလိပ္ အဆုတ္မွာ ကတည္းက လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡေတြ ရွိခဲ့တယ္။ တကယ္ လြတ္လပ္ေရးရတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ ႏွစ္ဘက္ စလံုး လူမ်ိဳးေရး အျမင္က်ဥ္းေျမာင္း မႈေတြအျပင္ အထက္က ဆိုခဲ့တဲ့ ျပည္ေထာင္စု စစ္စစ္ မတည္ေထာင္ႏိုင္ျခင္း သေဘာေတြေၾကာင့္ စစ္ပြဲ အသြင္အထိ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ ဒီလို လြတ္လပ္ေရး ေခတ္ဦး ဝါဒေရးရာ စစ္ပြဲ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမ်ိဳးေရးရာ သေဘာေဆာင္တဲ့ စစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ “တိုင္းျပည္ကႏုႏု မုန္တိုင္းကထန္ထန္” ျဖစ္ေနတဲ့ကာလ၊ ျမန္မာနဲ႔ တျခား တိုင္းရင္းသားေတြအၾကား ႏိုင္ငံေရး သေဘာတူညီမႈ အတြက္ အျပည့္အဝ ညႇိမရေသးတဲ့ အခ်ိန္မွာ လူမ်ိဳးႀကီး ဝါဒ သေဘာေဆာင္တဲ့၊ အမ်ားစု ျမန္မာေတြကိုသာ ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ႏိုင္ငံနာမည္ “ျမန္မာ” ဟာလည္း ျပန္လည္ အသက္ဝင္ လာခဲ့တယ္။

လြတ္လပ္တဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ ေခတ္ဦး ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီ အစိုးရမွာ တိုင္းရင္းသားေတြလည္း အထိုက္အေလ်ာက္ ေနရာရခဲ့တယ္။ အေျခခံဥပေဒ အရ ႏိုင္ငံ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ အာဏာ မရွိတဲ့ သမၼတ ရာထူးေတြဟာ တိုင္းရင္းသားေတြခ်ည္း ရခဲ့တယ္။ တိုင္းရင္းသား အခြင့္အေရးကို ေလးစားတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ေပမယ့္ အထက္မွာ ဆိုခဲ့သလို ရႈပ္ေထြးေနတဲ့ ေမြးကင္းစ တိုင္းျပည္မွာ ျပည္ေထာင္စု စစ္စစ္ ပင္လံု အႏွစ္သာရဟာ အျပည့္အဝ မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ ခဲ့တဲ့အျပင္ လူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ သေဘာေဆာင္တဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုရဲ႕ အာဏာနဲ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို ဝင္ေရာက္ခ်ယ္လွယ္တာ၊ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အရင္းအျမစ္ေတြကို မွ်မွ်တတ မခြဲေဝတဲ့ သေဘာေတြဟာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ အေျခ တည္လာခဲ့တယ္။ ျမန္မာလူမ်ိဳးႀကီး ဝါဒဟာ ေခတ္ဦး ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္မွာ အဓိက မက်င့္သံုး၊ မရွင္သန္ခဲ့ေပမယ့္ အာဏာရပါတီရဲ႕ စစ္တပ္နဲ႔ နီးစပ္တဲ့ အစိတ္အပိုင္း တခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အဲဒီ သေဘာနဲ႔ အေတြးအေခၚ ေတြကို စတင္ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။

တိုင္းျပည္ကို ေခ်ာက္ထဲ လံုးလံုး က်ေစခဲ့တဲ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ စတင္က်င့္သံုးတဲ့ ကာလမွာေတာ့ စစ္အာဏာရွင္ အဆက္ဆက္ဟာ လူအမ်ားစု ေထာက္ခံမႈကို ရႏိုင္ဖို႔အတြက္ အမ်ိဳးသားေရး စိတ္ဓာတ္ကို အလြဲသံုးစားလုပ္ၿပီး လူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ အေတြးအေခၚ၊ သေဘာတရား ေတြကို စိတ္ႀကိဳက္ ဖန္တီးထားတဲ့ စာေပ၊ ရုပ္ရွင္၊ သမိုင္း၊ ပညာေရးစနစ္ စတဲ့ လူထု ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး ၾကားခံေတြမွာ အႀကီးအက်ယ္ သြတ္သြင္းခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသား ျပႆနာ ပိုမို အျမစ္တြယ္ၿပီး ေျဖရွင္းမရ ျဖစ္ခဲ့မႈနဲ႔ အတူ အက်ိဳးဆက္ မ်ားစြာထဲက တခုကေတာ့ ႏိုင္ငံနဲ႔ အမ်ားစု ရွိတဲ့ လူမ်ိဳးရဲ႕ နာမည္ဟာ မူရင္းနဲY ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။

ႏိုင္ငံကို “ျမန္မာ”၊ လူမ်ိဳးကို “ဗမာ” ဆိုၿပီး ႏိုင္ငံကို “ျမန္မာ” လူမ်ိဴးသာ သီးသန္႔ ကိုယ္စားျပဳတဲ့ နာမည္ သံုးသလို၊ လူမ်ိဳး နာမည္ကိုလည္း ဒုတိယမူကြဲ “ဗမာ” အျဖစ္သတ္မွတ္ျခင္းျဖင့္ အမွန္တရားဟာ ေျပာင္းျပန္လုပ္၊ လူမ်ိဳးႀကီး ဝါဒ ဇာတ္သြင္းျခင္း ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါဟာ  ႏိုင္ငံနာမည္နဲ႔ လူမ်ိဳးနာမည္ ျမန္မာလို အေခၚရဲ႕ “အမွန္” “အမွား” သမိုင္းမွန္ပဲ ျဖစ္တယ္။

ႏိုင္ငံနာမည္ အဂၤလိပ္လို အေခၚကို “Burma” ကေန “Myanmar” လို႔ ေျပာင္းတာကေတာ့ ၁၉၈၉ နဝတ စစ္အစိုးရေခတ္မွာ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ရွစ္ေလးလံုး အေရးေတာ္ပံုႀကီး အတြင္း ေရွ႕တန္းက ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြ အၾကား အဖြဲ႕ တည္ေထာင္မႈ အကြဲ (ဗကသ/ မကသ အကြဲ) ကို ပိုမို သပ္လွ်ိဳ ေသြးထိုးလိုစိတ္နဲ႔ အာဏာရွင္ေဟာင္း ဦးေနဝင္း အေမြခံ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးခင္ညြန္႔က ပညာရွင္ေတြ ပါတဲ့ ေကာ္မရွင္ တခုဖြဲ႕ၿပီး ဇြတ္အတင္း ေျပာင္းေစခဲ့တယ္။

ေကာ္မရွင္က ႏိုင္ငံ နာမည္ကို အဂၤလိပ္လို “Myanmar” လို႔သာ ေခၚသင့္ေၾကာင္း အေျခအျမစ္မရွိ၊ မခိုင္လံုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ ၃ ခ်က္ ေပးခဲ့တယ္။ အဲဒီအထဲက မခိုင္လံုဆံုး အခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာလို ႏိုင္ငံနာမည္ “ျမန္မာ” ဟာ တိုင္းရင္းသား အားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အဂၤလိပ္လို မွာလည္း ျမန္မာ အသံထြက္ကို တိုက္ရိုက္ အဂၤလိပ္ စာလံုး ေပါင္းတဲ့ “Myanmar” လို႔ သံုးမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီ အခ်က္ဟာ အထက္မွာ ရွင္းျပခဲ့တဲ့ ျမန္မာလို “ျမန္မာ” ရဲ႕ အဓိပၸာယ္ဟာ တိုင္းရင္းသား အားလံုးကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မွ ကိုယ္စားမျပဳႏိုင္တဲ့ အတြက္ အဂၤလိပ္လို “Myanmar” ဟာလည္း တိုင္းရင္းသားအားလံုးကို ညႊန္းဆိုနိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါ။

အစဥ္အဆက္ ႏိုင္ငံနာမည္ကို “Burma” လို႔ပဲ သံုးစြဲလာခဲ့တယ္။ ဗမာႏိုင္ငံသား အားလံုးပါဝင္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္း ေတြကိုလည္း အဂၤလိပ္လို “Burma” လို႔ပဲ တပ္ခဲ့တယ္။ ဥပမာ – BIA၊ BDA သာျဖစ္တယ္၊ MIA၊ MDA မဟုတ္ပါ။ စစ္အစိုးရ တည္ေထာင္ ခဲ့တဲ့ “မဆလ” ပါတီ ကိုယ္တိုင္လည္း အဂၤလိပ္ အမည္ကို “BSPP” ဆိုၿပီး “Burma” နာမည္ သံုးခဲ့တယ္။

ႏိုင္ငံနာမည္ အဂၤလိပ္လို “Burma” ဟာ ကိုလိုနီ ျဖစ္ခဲ့ျခင္းက အစျပဳခဲ့တယ္။ စကားလံုးရဲ႕ မူရင္းနဲ႔ ေရွ႕ကြင္းဆက္ သေဘာကေတာ့ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္က လူမ်ိဳးေတြနဲ႔ စတင္ထိစပ္တဲ့ အခ်ိန္ေတြ ကတည္းက ျဖစ္တယ္။ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ လူမ်ိဳးေတြက ျမန္မာ ဗမာေတြကို ဗရမာ၊ ျဗဟၼာ၊ စာကို ဘာရမီလို႔ ေခၚၾကတယ္။ ဒါဟာ ျမန္မာ (ဗမာ) ေတြ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ညႊန္းဆိုတဲ့ စကား (စာေပ မဟုတ္) အရ သူတို႔နဲ႔ နီးစပ္တဲ့ အသံထြက္နဲ႔ ေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ ျဗဟၼာ အယူအဆကို လက္ခံတဲ့ လူမ်ိဳးေတြလို႔ ညႊန္းဆို ေခၚေဝၚျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီ အိႏၵိယ အေခၚကို ၁၆၊ ၁၇ ရာစုေလာက္မွာ ပူတေက (ေပၚတူဂီ) လူမ်ိဳးေတြက ေမြးစားၿပီး ျမန္မာ (ဗမာ) ေတြကို သူတို႔ အသံထြက္နဲ႔ ဘာမင္နီယား (Birmania) လို႔ ေခၚတယ္။ ဒီအေခၚကိုပဲ အဂၤလိပ္ေတြက (၁၈) ရာစု ေလာက္မွာ ထပ္မံေမြးစားၿပီး ျမန္မာ (ဗမာ) ေတြ ေနထိုင္တဲ့ ေနရာဟာ ဘားမား (Burma) ျဖစ္လာတယ္။

ကနဦး အဂၤလိပ္စာလံုးေပါင္းမွာ “Burma” ဆိုတာအျပင္ မူကြဲေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိခဲ့တယ္။ ဥပမာ – Bermah, Birmah, Brama, Burmah။ ေနာက္ပိုင္းက်မွ လူမ်ိဳးနာမည္ “Burma” က အတည္ျဖစ္ၿပီး ကိုလိုနီ ျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္မွာလည္း ႏိုင္ငံနာမည္ပါ “Burma” ဆိုၿပီး တရားဝင္ ရံုးသံုး အေခၚျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ျမန္မာ လူမ်ိဳးကိုေတာ့ “Burman/ Burmese” ဆိုၿပီး သံုးႏႈန္းခဲ့တယ္။

ဘယ္ ႏိုင္ငံျခားသား မဆို ျမန္မာ (ဗမာ) လူမ်ိဳးေတြကို ေခၚရင္ သူတို႔ၾကားရတဲ့ စကားသံ “ဗမာ” ကို သူတို႔လွ်ာနဲ႔ နီးစပ္တဲ့ အသံထြက္နဲ႔ ေခၚဆိုမွာသာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေနရာမွာ သူတို႔ မဖတ္တတ္တဲ့ စာေပ အေရးအသားမွာ အမ်ားစု သံုးတဲ့ “ျမန္မာ” ကို အေျချပဳၿပီး မေခၚဆိုႏိုင္တာကို သတိျပဳရပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမ်ိဳးျခား အားလံုးက ျမန္မာ (ဗမာ) ေတြကို ေခၚတဲ့ ေနရာမွာ စကားသံ “ဗမာ” ကိုပဲ အေျချပဳ ေခၚခဲ့တယ္။ ဥပမာ – ထိုင္းေတြက ျမန္မာ (ဗမာ) ေတြကို “ဖမ” လို႔ေခၚတယ္။

ႏိုင္ငံ နာမည္ “Burma” ျဖစ္ခဲ့ျခင္း သေဘာက ကိုလိုနီ စျဖစ္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္နဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္။ ကိုလိုနီ စျဖစ္ခ်ိန္မွာ ျမန္မာ ကုန္းေဘာင္ မင္းဆက္ လက္နက္ႏိုင္ငံေတာ္ အင္ပါယာရဲ႕ အာဏာဟာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္မွာရွိတဲ့ ေနရာ အမ်ားစုလို႔ ဆိုႏိုင္တဲ့အထိ သက္ေရာက္ေနၿပီ ျဖစ္တယ္။ ရခိုင္နဲ႔ မြန္ ႏိုင္ငံေတြဟာ လံုးလံုး ျမန္မာကုန္းေဘာင္မင္း ႏိုင္ငံရဲ႕ လက္ေအာက္ ကို ေရာက္ေနၿပီ ျဖစ္တယ္။ ဒီအေနအထားမွာ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာနဲ႔  ျမန္မာကုန္းေဘာင္ဘုရင္ အင္ပါယာတို႔ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ (၁၈၂၄-၁၈၂၆) စ ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာက စစ္ရံႈးလို႔ စစ္ေျပၿငိမ္းရာမွာ သူတို႔ နယ္ခ်ဲ႕သိမ္းပိုက္ ထားတဲ့ နယ္ေျမတခ်ိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ရခိုင္နဲ႔ တနသၤာရီကို အဂၤလိပ္လက္ထဲ လႊဲလိုက္ရတယ္။ အဲဒီမွာ အဂၤလိပ္က ျမန္မာ (ဗမာ) ထံကေန ရလိုက္တဲ့ အတြက္ အဲဒီ နယ္ေျမေတြကို ေအာက္ ဗမာျပည္ (Lower Burma) ဆိုၿပီး နာမည္ေပးၿပီး ၿဗိတိသွ် – အိႏိၵယ လက္ေအာက္ကို ထည့္လိုက္တယ္။

ေနာက္ပိုင္း အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ႏွစ္ႀကိမ္ စစ္ဆက္ျဖစ္ၿပီး အဂၤလိပ္က ျမန္မာကုန္ေဘာင္မင္း နန္းစိုက္တဲ့ ေနရာအထိ သိမ္းၿပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ ကုန္ေဘာင္မင္းဆက္ အာဏာစက္ ေရာက္ခဲ့တဲ့ လက္ရွိ ႏိုင္ငံနယ္နမိတ္ ေနရာအမ်ားစုကို ဗမာႏိုင္ငံ “Burma” ဆိုၿပီး သတ္မွတ္တယ္၊ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာထဲ ထည့္လိုက္တယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိျပဳရာမွာက ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ အာဏာ အျပည့္အဝ မသက္ေရာက္ခဲ့တဲ့၊ ေနရာတခ်ိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ရွမ္းျပည္လို ေနရာေတြကို အဂၤလိပ္က တိုက္ရိုက္ ကိုလိုနီအျဖစ္ မသိမ္း ပိုက္ဘဲ၊ အေစာင့္အေရွာက္ခံ နယ္ေျမ အျဖစ္သတ္မွတ္ၿပီး ေဒသခံ ပေဒသရာဇ္ ေစာ္ဘြားေတြကို ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးခဲ့တယ္။

အဂၤလိပ္ေတြ အေနနဲ႔ သူတို႔ စစ္ျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ လူမ်ိဳး တမ်ိဳးတည္းသာ ဒီႏိုင္ငံမွာ မေနထိုင္တဲ့ သေဘာကို သိတယ္ ဆိုတာ  မတူကြဲျပားတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ပံု စနစ္ေတြ က်င့္သံုးခဲ့ၿပီး ပိုမို ေသြးကြဲေစျခင္းက သက္ေသျပဳတယ္။

ဒါ တနည္းအားျဖင့္ အဂၤလိပ္ေတြသံုးခဲ့တဲ့ “Burma” ဟာ ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ တျခား တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေတြကိုပါ သက္ေရာက္တယ္လို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ ႏိုင္ငံအမည္ အဂၤလိပ္လို “Burma” ဟာ ျမန္မာ (ဗမာ) လူမ်ိဳးကိုသာ အေျခခံၿပီး ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ အထက္ပါ ဆိုခဲ့တဲ့ ကိုလိုနီ ျဖစ္စဥ္သေဘာအရ တိုင္းရင္းသားေတြကိုလည္း ကိုယ္စားျပဳတယ္လို႔ ဆိုခ်င္ရင္ ရတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ျမန္မာ (ဗမာ) လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ အေခၚ မူရင္းနဲ႔ အမွန္အေခၚ “ျမန္မာ” ကို တိုက္ရိုက္ အဂၤလိပ္ စကားလံုး ဖလွယ္ သံုးထားတဲ့ “Myanmar” ထက္ေတာ့ “Burma” က  ႏိုင္ငံမွာ အတူယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ေနရတဲ့ တျခား ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေတြကို ကိုယ္စားျပဳရာ ေရာက္တယ္လို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။

ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာ၊ အဂၤလိပ္ ႏိုင္ငံအမည္ အေခၚအေဝၚ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးရဲ႕ မူကြဲ ႏွစ္ခုမွာ အထက္က တင္ျပခဲ့တဲ့အတိုင္း ျမန္မာ လူမ်ိဳးအေခၚ မူရင္း “ျမန္မာ” ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ သမိုင္းအေထာက္အထား အခ်က္အလက္ေတြအရ ျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုလိုနီ ျဖစ္စဥ္ သေဘာအရ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဒို႔ဗမာအစည္းအရံုးႀကီးက ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ ပေဒသရာဇ္ေခတ္စနစ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ တိုက္ဖ်က္ ေစလိုတဲ့ မူအရပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံအမည္ ဗမာႏိုင္ငံ (Burma) ဆိုတဲ့ နာမည္က ႏိုင္ငံရဲ႕ လူမ်ိဳးစုအားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့၊ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ စကားလံုး ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ အထက္က ေဆြးေႏြးတင္ျပခ်က္မွာ ေထာက္ျပခဲ့သလို ဒီ ဗမာႏိုင္ငံ (Burma) ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံအမည္ အေခၚဟာလည္း ျမန္မာ လူမ်ိဳးအေပၚမွာသာ အေျချပဳ ေပၚလာခဲ့တဲ့အတြက္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတမ်ိဳးတည္းသာ ကိုယ္စားျပဳသလို ျဖစ္ေနႏိုင္ေသးတဲ့ အတြက္ ေနာက္ကို တိုင္းျပည္မွာ ျမန္မာ မဟုတ္တဲ့ တျခား လူမ်ိဳးစု အသီးသီးရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ပီပီျပင္ျပင္ သီးသီးသန္႔သန္႔ ေဖာ္ေဆာင္ခြင့္ရတဲ့ ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စု စစ္စစ္ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္က်ရင္ ဒီ ႏိုင္ငံ အမည္ ဗမာႏိုင္ငံ (Burma) ဆိုတဲ့ သေဘာကို ျပည္သူလူထု ဆႏၵ၊ အထူးသျဖင့္ လူနည္းစု လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕ ဆႏၵ သေဘာ ေတာင္းခံၿပီး ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အႀကံျပဳခ်က္နဲ႔ အညီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခု ေလာေလာဆယ္ တိုင္းရင္းသားအားလံုးကို ပိုမို ကိုယ္စားျပဳႏိုင္တဲ့ စကားလံုးတြဲ ထပ္မံ ရွာေဖြဖို႔ အေျခအေန အခြင့္အေရး မရွိခင္မွာ ဒီေဝါဟာရ ျပႆနာဟာ သာမန္ ဘာသာေဗဒ သေဘာ အျငင္းပြားမႈထက္ ပိုတဲ့  တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာ၊ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု အခ်င္းခ်င္း ျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡနဲ႔ တိုက္ရိုက္ပတ္သက္ ေနတဲ့အတြက္ တိုင္းရင္းသား ျပည္သူ အားလံုး၊ အထူးသျဖင့္ သမိုင္းကို ေသေသခ်ာခ်ာ မေလ့လာ မသင္ၾကားခဲ့ရတဲ့ မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္ေတြ အတြက္ သမိုင္းဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္၊ ဘာသာေဗဒနဲ႔ ေဝါဟာရဆိုင္ရာ အယူအဆ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္လာမႈကို သိရွိနားလည္ေစလိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ ေစတနာနဲ႔ ဒီေဆာင္းပါးကို ေရးပါတယ္လို႔  နိဂံုးခ်ဳပ္ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

ရည္ညႊန္း။     ။
•Hall, DGE,  “Pre-Pagan Burma”, (3rd Edition), (1960).
•Ammon, Ulrich, “Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society”, Volume 3/3, (2nd Edition), (2004).
•Houtman, Gustaaf, “Mental culture in Burmese crisis politics”, ILCAA Study of Languages and Cultures of Asia and Africa Monograph Series No. 33, Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa, (1999).
•Dittmer, Lowell, “Burma Or Myanmar? The Struggle for National Identity”, World Scientific, (2010).
•Thant Myint-U, “The River of Lost Footsteps–Histories of Burma”, (2006).
•Thant Myint-U, “The Making of Modern Burma”, (2001).
•Ma Thanegi, “Defiled on the Ayeyarwaddy: One Woman’s Mid-Life Travel Adventures on Myanmar’s Great River”, (2011).
•တင္ေမာင္သန္း၊ “သခင္ႏိုင္ငံေတာ္”၊ (၂၀၀၂).

ဧရာ၀တီ(org)